Theoloog Marcel Sarot: “Religies zijn niet gepland”
Twee Belgische studenten stichtten een nieuwe godsdienst: het Goeroeïsme. Dat geloof is bedoeld voor iedereen die op zoek is naar zingeving, maar zich niet kan vinden in traditionele religies. Maar: zelf een godsdienst beginnen, is dat nu wel echt de oplossing? Marcel Sarot, decaan van de Tilburg School of Catholic Theology, legt uit.Waaraan moet een godsdienst precies voldoen?
“In dit geval gebruik ik liever niet het woord ‘godsdienst’, omdat dat specifiek gericht is op ‘God’. Daarom prefereer ik de term ‘religie’. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen religie en een levensovertuiging. Een levensovertuiging is persoonlijk en kan betrekking hebben op één of meer mensen. Van ‘religie’ spreken wij pas wanneer een levensovertuiging een groep aanhangers heeft en in enige mate geïnstitutionaliseerd is. De grens is dus sociologisch van aard: het gaat om aantallen aanhangers en de mate van organisatie. Bij een religie gaat het meestal om meer dan overtuigingen alleen: een religie is het geheel van overtuigingen, rituelen, symbolen en verhalen waarmee mensen zin geven aan hun leven.”
“Nieuwe levensovertuigingen zijn net vogelnestjes”
Is er behoefte aan nieuwe religies?
“Ik betwijfel of mensen zo veel behoefte hebben aan nieuwe religies. Zoals gezegd: religies kennen een bepaalde organisatiegraad, terwijl de trend op dit moment juist is dat mensen zelf willen kiezen voor een levensovertuiging, namelijk door elementen van bestaande religies bij elkaar te shoppen. Ze geloven bijvoorbeeld in reïncarnatie, in naastenliefde en in aura’s, maar hangen niet één bepaalde godsdienst aan. Deze nieuwe, persoonlijke levensovertuigingen lijken op elkaar: het zijn net vogelnestjes. Elke vogel bouwt zijn eigen nest, maar haalt de takken en bladeren uit dezelfde omgeving.”
“Traditie schept samenhang”
Hoe ontstaat een religie eigenlijk?
“Het is historisch gezien onwaarschijnlijk dat de stichters van grote godsdiensten dachten: Ik ga een religie stichten. Religies zijn niet gepland. De stichters zijn meestal charismatische geestelijke leiders met uitgesproken opvattingen, die beginnen met binnen de religie waaruit zij afkomstig zijn, hun opvattingen te verkondigen. Wanneer die opvattingen dan enerzijds veel aanhangers verwerven en anderzijds binnen de gevestigde religie onaanvaardbaar blijken, kan een nieuwe religie ontstaan.”
Hoe belangrijk is traditie binnen een geloof?
“In het begin is traditie niet zo belangrijk, na enige tijd wel. Traditie schept namelijk samenhang, waardoor de groep zich duidelijk kan afgrenzen van de omgeving.”
Wat is het doel van een religie of levensovertuiging?
“Zij helpt mensen om zin te geven aan het leven en aan het lijden, en prioriteiten te stellen in het leven. Verder kan zij zorgen voor samenhang binnen de samenleving.”