“Onzin, leugens en bullshit”

In het kader van onbewuste, psychologische manipulatie van het brein organiseert Complex op vrijdag het Brain Tricks Congres. Het dagvullende programma bevat vijf verschillende sprekers en invalshoeken. Wetenschapsfilosoof Hans Dooremalen trapt het congres af met een lezing over ‘falende bullshitdetectoren’.

Rond 10.00 uur verzamelen zo’n dertig tot veertig studenten en andere belangstellenden zich voor de Black Box in het Esplanade gebouw. Dagvoorzitter Joost Tijssen begint Brain Tricks met een aantal vragen aan het publiek. “Wie studeert er psychologie? Die mensen mogen gaan staan”, “ Wie heeft er wel eens Mindfuck gezien?”, “Wie is er nog vrijgezel?”. Bij elke nieuwe vraag klinkt er gelach en gegniffel vanuit het publiek. “We moeten het nog de hele dag doen met elkaar, dus we moeten elkaar beter leren kennen.”

En dan komt Hans Dooremalen naar voren. ‘Falende bullshitdetectoren, over illusies, goocheltrucs en een heel klein beetje over het brein’ staat er met grote letters boven aan zijn Powerpoint. Voor hij met zijn presentatie start, legt hij eerst het verschil uit tussen ‘leugenaars’ en ‘bullshitters’. “Een leugenaar weet dat hij onwaarheden vertelt. Een ‘bullshitter’ interesseert zich niet voor de waarheid”, vertelt de wetenschapsfilosoof.

Bullshitter
Dooremalen laat zien wat een ‘bullshitter’ is. Dat doet hij met twee filmpjes. Eerst laat hij ze zien, daarna legt hij uit waarom ze ‘bullshit’ zijn.

Het eerste filmpje is van Derren Brown. Daarin laat de illusionist twee werknemers van een reclamebureau een poster ontwerpen. Onderweg naar de locatie komen de twee langs verschillende bezienswaardigheden. Voordat de opdracht begint, tekent Brown zelf een poster. Het werk van de twee designers heeft grote overeenkomsten met dat van Brown. Volgens hem komt dat doordat we worden beïnvloed van factoren buiten af. De bezienswaardigheden die de twee werknemers eerder zagen hadden invloed op hun werk.

“Ik ben geen goochelaar en dit zijn eigenlijk geen echte trucs maar misleidingen”

Het tweede filmpje is van de Nederlandse illusionist en arts Victor Mids. Daarin laat hij een willekeurig persoon boodschappen doen in een supermarkt. Mids zelf heeft voor aanvang een mand vol producten samengesteld. Ook hier komen de uitkomsten weer overeen. De supermarktbezoeker en Mids hebben allebei dezelfde producten uitgekozen. Volgens de arts komt dit ook door factoren van buitenaf; er zijn namelijk allerlei producten in de winkel die zijn uitgelicht.

Onzin, zegt Dooremalen. Hij stelt dat de filmpjes puur monteerwerk zijn van de cameraman. Ook stelt hij dat sommige deelnemers waarschijnlijk acteurs zijn. “De uitleg dat we worden beïnvloed door factoren van buitenaf maakt de ‘truc’ krachtiger. Als we kritisch naar de filmpjes kijken, zien we dat het bullshit is”, zegt Dooremalen.

Falende breinen
Onze breinen falen vaak om bullshit te detecteren volgens de filosoof. Hij vindt dat er meer educatie gegeven moet worden om er doorheen te prikken. Daarom moet Hans de trucs dus uitleggen. “Eigenlijk mogen trucs van goochelaars nooit uitgelegd worden. Gelukkig ben ik geen goochelaar en zijn dit eigenlijk geen echte trucs maar misleidingen. We moeten kritisch blijven, anders kunnen we nooit weten hoe de wereld er uit ziet”, sluit hij af.

_Advertentie.