Miljarden aan hypotheekboetes onterecht

Banken drukken miljarden achterover met onterechte hypotheekboetes. Dat zegt TiU-alumnus Harold Hoeijmans. Tijdens zijn rechtenstudie in Tilburg deed hij de kennis op waarmee hij nu het bancaire systeem wil rechttrekken.

Wie vanwege dalende hypotheekrentes overstapt naar een andere bank, verlaagt zijn maandlasten. Om het verlies van de vorige bank te compenseren, moet wel een eenmalige boete worden betaald. De zogenaamde boeterente. Die bedraagt de laatste jaren minimaal 10.000 euro en kan sterk oplopen.

De afspraak om die boeterente te betalen, is volgens de banken gemaakt in de algemene voorwaarden. Maar volgens Hoeijmans zijn de voorwaarden in veel gevallen niet overhandigd vóór het afsluiten van de hypotheekovereenkomst. Als hij dat kan aantonen, is de boeterente juridisch gezien onterecht. Het zou betekenen dat banken onterecht miljarden hebben opgehaald aan boeterentes bij consumenten.

Hoe kwam je dit probleem op het spoor?

“Op een gegeven moment ben ik me gaan afvragen of de voorwaarden van banken wel goed zijn gedocumenteerd. Toen heb ik die in een zaak opgevraagd. Laat maar zien, zei ik. Ik kreeg ze niet.”

Wat zeiden de banken?

“Ze hadden deze vraag nog nooit gehad. In eerste instantie schoven ze verantwoordelijkheid door. De medewerker die de boeterente berekent, verwijst naar IT. Die wijzen naar juridische zaken. Steeds kreeg ik te horen dat het wel goed zou zitten. Maar wat nou als dat niet zo is, vroeg ik me af. Daarom ging ik door. Op een gegeven moment waren ze me kotsbeu. Dan bleven ze me doorverbinden en lieten ze me lang in de wacht staan.”

Maar die voorwaarden, die zijn toch gewoon besproken met tussenpersonen?

“Dat kan zo zijn, maar dat is onvoldoende. Wettelijk staat er niet dat je voorwaarden moet bespreken, je moet ze overhandigen. Vóór het tekenen van de overeenkomst. Het afschuiven van verantwoordelijkheid op tussenpersonen gaat niet op, want banken hebben die verantwoordelijkheid zelf.”

“Mensen kregen een overeenkomst waar voorgedrukt stond dat ze akkoord gingen met de overeenkomst. Zo ging dat.”

Het gaat dus om een juridische minimumeis. Hoe kan het dat deze niet is nageleefd?

“Ik denk dat ik wel weet hoe dit komt. Juridische zaken heeft algemene voorwaarden gemaakt, en vervolgens hebben de commerciële en marketing-afdelingen hypotheekproducten in de markt gezet. Niemand heeft zich vervolgens meer over de voorwaarden gebogen. Bovendien ging dat tot enkele jaren terug gewoon zo. Mensen kregen een overeenkomst waar voorgedrukt stond dat ze akkoord gingen met de overeenkomst. En op de laatste pagina was dan ruimte voor een handtekening. Hier even tekenen graag, dan wordt de hypotheek verder geregeld. Zo ging dat.”

Het is vrij gebruikelijk dat er een zinnetje in de overeenkomst staat dat je akkoord gaat met de algemene voorwaarden. Of dat je ze gelezen hebt. Ook als dat niet echt zo is. Waarom is dat nu een probleem?

“Het gaat hier niet om een brood of een paar schoenen, maar een mogelijk verlies ter hoogte van een bruto jaarinkomen. Daarom moet onomstotelijke vaststaan dat er afspraken zijn gemaakt over een mogelijke boeterente. En dat de van toepassing zijnde voorwaarden zijn overhandigd. Zodat de consument wist waar hij aan begon.”

“Het moet onomstotelijke vaststaan dat er afspraken zijn gemaakt over een mogelijke boeterente.”

De boeterente is dus vaak onterecht?

“En onnodig. Ga maar na. Boeterentes zijn gebaseerd op ontwikkelingen in de markt. Maar je kunt niet voorspellen of rentes stijgen of dalen, dus is het geen onderdeel van de bedrijfsvoering.”

Maar als een consument overstapt, loopt de bank toch wel de rente mis over de resterende jaren?

“Ja, dat klopt. Maar als je je eigen huis verkoopt en gaat huren, betaal je géén boete. Als je besluit over te stappen naar een andere bank, dan opeens wél. Wat is het verschil? In beide gevallen krijgt de bank het geld terug, uit verkoop van de woning of vanuit een nieuwe financiering via een andere bank. Er is geen sprake van een groter verlies voor de bank.”

Het gaat om veel geld?

“Stel je voor dat in 2015 honderdduizend mensen hun hypotheek hebben overgesloten vanwege de lage rente, met een boeterente van gemiddeld 10.000 euro. Dan hebben we het over één miljard. Ik durf wel te stellen dat in de afgelopen jaren een veelvoud hiervan aan boeterentes in rekening is gebracht. We hebben het in totaal over miljarden die op deze manier aan de samenleving worden onttrokken. Pure winst, die onmogelijk een significant onderdeel van de bedrijfsvoering uitmaakt. Dit geld gaat rechtstreeks naar directeuren en aandeelhouders.”

Als dit echt klopt, waarom heeft niemand dit dan al aangekaart?

“Dit zijn complexe zaken. Of je bent financieel deskundig, of je bent juridisch onderlegd. Degenen die dit probleem tegenkwamen, konden het juridisch niet doorzien. En zij die de juridische kennis wel hebben, komen deze zaken in de praktijk niet tegen. Ik heb beiden: de ervaring én de juridische kennis. En ik heb het lef dit te doen.”

Die juridische kennis deed je op tijdens je rechtenstudie in Tilburg. Waarom heb je je studie niet afgemaakt?

“Ik was zeventien toen ik mijn studiekeuze maakte. Dat was veel te jong, ik voelde me niet thuis op de universiteit. Het was soms ook heel raar. Ik herinner me een college handelsrecht waar het ging over zekerheidsrechten na overdracht. Ik dacht: als je zorgt dat je je afspraken nakomt, is er toch niks aan de hand? Zo’n 70% van de opleiding heb ik uiteindelijk gedaan. Toen ben ik gestopt, omdat ik werkte in de verzekeringswereld. De studie vond ik te abstract, ik kon me niet voorstellen dat de dingen waar ze het over hadden meer regel waren dan uitzondering.”

“Het gaat in de bancaire wereld maar om één ding: geld verdienen, zonder enige ethiek.”

Je doet het dus voor je cliënten, én voor een betere wereld?

“Weet je, vorig jaar heb ik overwogen hiermee te stoppen. Maar ik heb moeite met hoe banken en verzekeraars geld verdienen over de ruggen van consumenten. Het gaat in de bancaire wereld maar om één ding: geld verdienen, zonder enige ethiek. Een collega zegt weleens tegen me: jij bent een Don Quichot. Maar dat ben ik niet. Ik zag iets kleins, ben dat gaan onderzoeken en ben vervolgens tegen iets groots aangelopen. Een systeem dat niet deugt.

Je procedeert via het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid), niet via de rechter. Waarom?

“De rechter is veel duurder. Mogelijk kan ik de zaak dan ook niet meer helemaal zelf voeren, omdat het juridisch een stuk ingewikkelder wordt en de financiële belangen de limiet van een procedure bij de kantonrechter overschrijden. Via het Kifid is de procedure, voor de consumenten die ik vertegenwoordig, beter toegankelijk.”

En wat als je niet wint?

“Een aantal van de zaken die ik heb, zijn gewonnen zaken. Dat weet ik zeker, daarvan zijn de feiten zo absurd. Andere zaken zijn wellicht minder duidelijk. Als ik geen van deze zaken win, dan is mijn laatste sprankje hoop op een eerlijke en transparante financiële markt verdwenen.”

Heb je een oplossing?

“Het is eigenlijk heel eenvoudig. Neem het boetebeding op in de overeenkomst, met een nominaal minimum/maximumbedrag. Dan is voor consumenten én bank precies te zien waar ze aan beginnen.” 

Harold Hoeijmans studeerde van 1997 tot 2002 aan de Universiteit van Tilburg. Zijn propedeuse behaalde hij, de studie maakte hij niet af. Hij heeft een aantal jaar gewerkt in de verzekeringswereld bij een tussenpersoon. Sinds 2006 heeft hij een financieel adviesbureau in Tilburg en een makelaarskantoor in Utrecht.

Reactie banken

Medio september/oktober verwacht Hoeijmans de eerste uitspraak. De banken reageren afwijzend op zijn verhaal. Ze stellen dat voorwaarden wel zijn overhandigd. Ze zien geen aanleiding voor het niet in rekening brengen van de boeterente.

Zo ook de Florius-bank, tegen wie één zaak loopt. De bank laat weten dat de boeterente met klanten wordt afgesproken omdat Florius anders een renteverlies lijdt. Stapt een klant over, dan worden resterende rentetermijnen immers niet meer betaald. Terwijl Florius zelf geld heeft ingekocht op de kapitaalmarkt, waarover zij rente moet betalen. Aldus stelt Florius in haar berekeningen wél rekening te houden met de nog te ontvangen rentebedragen.

De bank stelt dat voorwaarden altijd samen met de offerte aan de klant worden gegeven. Ook herkent de bank zich niet in het beeld dat het mis zou gaan bij het verstrekken van voorwaarden en vaststellen van rentes. In Hoeijmans’ voorstel om het boetebeding met concrete bedragen op te nemen in de overeenkomst, ziet Florius niets. “De wijze van berekening van de vergoeding die klanten betalen als zij eerder aflossen dan afgesproken staat in de voorwaarden. Hiermee weet de klant waar hij aan toe is.”Dit artikel verscheen eerder op 30 juni 2016 in Univers no. 13.

_Advertentie.