Vaccinatiegekte

Het wordt langzaam maar zeker een steeds belangrijker thema – vaccinatie-angst! Terwijl vroeger vooral de usual suspects in de Nederlandse Bible Belt nogal opstandig waren als het ging om het vaccineren van hun kroost, zijn het nu figuren van wie je het allerminst zou verwachten. De seculiere, hoger opgeleide Nederlander, die bij voorkeur huist in mooie grachtenpandjes en antroposofisch is ingesteld. Het land is meteen te klein: Van boze columns op ThePostOnline tot de immer grappige Zondag Met Lubach – iedereen besteedt er aandacht aan. En dat doe ik dan ook maar even – tijdsgeestvolgend als ik ben. Tijd voor een snelle sociologische reflectie op dit fenomeen:

Klopt het dat het vooral de Nederlandse hoger opgeleiden zijn die vaccinaties niet zien zitten?

Deze vraag staat centraal in veel studies die de bereidheid van mensen om zich te laten vaccineren. In hun review artikel over waarin maar liefst 23 studies worden vergeleken op dit punt, concluderen Yeung et al (2016) dus simpelweg dat de resultaten niet eensluidend zijn – er is simpelweg te veel variatie: Sommige studies laten negatieve effecten van opleiding zien; wat betekent dat vooral lager opgeleiden grossieren in vaccinatie-angst. Sommige studies laten totaal geen verschillen zien tussen hoger en lager opgeleiden. Én er zijn studies die laten zien dat er een positief effect is van opleiding: In deze studies zijn het dus de hoger opgeleiden die vaccinaties minder trekken. Dat komt natuurlijk door verschillen in onderzoeksopzet, in de populatie die onderzocht is en de tijd en land waar het onderzoek heeft plaats gevonden. Dus dan maar eventjes zelf kijken naar de meest recente gegevens van de Eurobarometer  uit 2009 waarin bevraagd wordt naar de publieke mening over vaccinaties.

Aan de respondenten zijn in 2009 twee vragen gesteld: Ben je van plan je te vaccineren tegen de griep? En als er een vaccinatie zou zijn tegen de Mexicaanse griep – zou je dan deze nemen? De figuur maakt duidelijk dat de neiging om een vaccinatie tegen de Mexicaanse griep te nemen groter is dan tegen de gewone griep, maar inderdaad: Het zijn vooral de lager opgeleiden die deze vaccinaties sneller accepteren dan hoger opgeleiden. Deze verschillen zijn trouwens statistisch significant en houden stand als je voor leeftijd, geslacht, etc controleert (voor wie het weten wil)…

Waarom is dit zo?

Terwijl vroeger mensen gewoon niet aan vaccinaties deden omdat dit in strijd was met hun religieuze denkbeelden – ze dachten dat het niet mocht van de Here God – ligt dit minder voor de hand voor de groep hoger opgeleide burgers in Nederland. Zij staan immers niet bekend als religieuze, godvrezende lieden. Daar moet iets anders achter steken, maar wat? De theorie van reflexieve modernisering geeft hierop een mogelijk antwoord. In vergevorderde moderne samenlevingen, zo stelt deze theorie, groeit het bewustzijn dat alle risico’s, ellende, en problemen waar we tegenwoordig mee geconfronteerd worden door mensen zelf zijn gemaakt. Manufactured risks noemt Giddens dat. En dit soort samenlevingen worden gekenmerkt door een sterke drang dit soort risico’s in te perken – liefst nog voor mensen daadwerkelijk gevaar kunnen lopen. Ook worden mensen mondiger, en kritischer ten aanzien van wetenschappelijke, politieke, en tal van andere instanties, vooral om ervoor te zorgen dat zij verschoond blijven van dit soort risico’s. Men wil inspraak, en zelf aan de bal zijn, vooral om dit soort risico’s voor te zijn. Nu zou dit zo maar kunnen kloppen voor de hoger opgeleiden die tegen vaccinaties zijn in Nederland. In Nederland is ‘kennis’ ruimschoots voorradig. Mensen kunnen bijvoorbeeld via het internet tal van ‘interessante weetjes’ over vaccinaties leren – bijvoorbeeld dat je autisme krijgt van die ellende (haha) – die net genoeg twijfel zaaien om het zaakje niet meer helemaal te vertrouwen. Nou ja, goed, meer onderzoek op dit terrein is zeker nodig – U hoort nog van mij!

Is het kwalijk?

Ja, tuurlijk. Niet alleen voor de kindertjes die nu extra risico lopen doordat ze niet meer gevaccineerd mogen worden van hun Quinoa-lievende ouders. En ook voor de rest van de maatschappij – want (praktisch) uitgebannen ziektes krijgen zo weer een kans. Niet zo best allemaal, deze uitwassen van de democratisering van de wetenschap. Maar goed, we willen het wel: Tenminste, veel mensen willen graag inspraak in van alles en nog wat, de overheid vindt trouwens ook dat burgers gerust kunnen meepraten en meebeslissen over wetenschap en technologie. Kijk, en dan kan je verwachten dat heus niet iedereen precies roept en doet wat de (medische) wetenschap goed acht…

PA

_Advertentie.