Gezond eten tot je erbij neervalt

Als millennial eet je gezond en bewust. Geen frietje oorlog maar een boerenkoolsmoothie, liefst biologisch en lokaal geproduceerd. Prima toch? Totdat gezond eten een obsessie wordt en een eetstoornis op de loer ligt.

Gezellig samen eten met wat vrienden: het is nauwelijks meer haalbaar als millennial. De één doet afstand van dierlijke producten, de ander eet enkel glutenvrij en weer een ander gelooft überhaupt niet meer in het consumeren van voedsel, tenzij het door de slowjuicer gehaald is. Mijn oma zou verbaasd opkijken. Ik hoor haar al mopperen: “In de oorlog at je gewoon wat je voorgeschoteld werd.” Ze heeft gelijk, in de gaarkeuken zullen de glutenvrije opties hoogstwaarschijnlijk vrij miniem geweest zijn. Maar de tijden zijn veranderd. Voedsel is niet alleen meer noodzakelijk om te overleven, het is een lifestyle, een manier om je identiteit te uiten. Waar komt dit #foodisme vandaan? En wat als het bezighouden met voedsel omslaat in een obsessie?

Het uiten van je identiteit an sich is niets nieuws. Reeds in het oude Griekenland werd er gestreefd naar het zijn van de moreel excellente mens (ἀρετή), gekenmerkt door moed en zowel fysieke als mentale kracht. Gelukkig zijn de eisen in het Westen tegenwoordig minder streng: met een aantal interessante eetgewoontes (en het liefst een baard) kom je al een heel eind. Een aardige verandering ten opzichte van vroeger dus.

Nu ligt het oude Griekenland ook behoorlijk ver in het verleden, maar ook in het meer recente verleden werd identiteit nog aan heel andere dingen ontleend: “Vroeger ontleenden mensen hun identiteit meer aan een bepaald geloof of een politieke partij.” vertelt Hans Dagevos, consumentensocioloog aan Wageningen Universiteit. “Tegenwoordig gaat het er meer om wat je eet, maar bijvoorbeeld ook waar je je eten koopt.” Dit zou volgens Dagevos goed te maken kunnen hebben met de toegenomen transparantie in de productie van voedsel. Nu mensen beter weten waar hun voedsel vandaan komt, is het ook makkelijker om daar kritiek op te hebben en bewuste keuzes in te maken.

Boerenkoolsmoothie

Een simpele boerenkoolsmoothie is dus niet genoeg om je imago te redden. De boerenkool moet op zijn minst biologisch geteeld zijn, en het liefst ook lokaal geproduceerd. Er wordt volgens Dagevos steeds meer waarde gehecht aan het verhaal achter een product en de producent. Bedrijven spelen daar maar al te graag op in. Neem bijvoorbeeld de Albert Heijn reclames, waarin boeren, kaasmakers en slagers trots vanuit hun eigen werkplek vertellen over de prachtige, ambachtelijke producten die zij bij Albert Heijn verkopen.Maar wat maakt voedsel dan de ideale vorm van identiteitsuiting? Simpel, aldus Dagevos: eten is een sociale bezigheid. Het feit dat anderen zien wat jij eet, maakt het een ideaal medium om jezelf te uiten, en dat beperkt zich niet tot de fysieke wereld. Het feit dat je een foto van je raw, vegan en biologische boerenkoolsmoothie binnen enkele seconden onder je gehele vriendenkring kan verspreiden maakt het natuurlijk extra makkelijk om te laten zien hoe moreel excellent je wel niet bent, zoals de oude Grieken dat zouden zeggen. “Voor de opkomst van social media vond alles wat met eten te maken heeft plaats in de fysieke wereld”, vertelt Dagevos, “nu is er als het ware en hele nieuwe wereld ontstaan vol met voedseltips, challenges en allerlei platforms over eten.”

Eetstoornis

Meisjes van dertien die alleen nog biologisch, raw voedsel eten en zich 24/7 in de sportschool bevinden, maar ook jongens die met de gewichten in de hand van proteïne shake op proteïne shake leven. De obsessie met gezond eten kan zomaar doorslaan in een serieuze eetstoornis.

Wanneer het over obsessies met gezond eten gaat, verschijnt de term orthorexia nervosa regelmatig. Soms wordt het afgedaan als een obsessie met gezond eten, soms wordt de uitgebreide beschrijving van de Amerikaan Steven Bratman (1993) erbij gehaald: ‘een eetstoornis waarbij mensen op een extreme manier bezig zijn met gezond eten. De strenge regels over eten kunnen leiden tot een erg eenzijdig eetpatroon, waardoor tekorten aan voedingsstoffen ontstaan wat kan leiden tot ondergewicht. Het grootste probleem is echter de obsessieve manier waarmee er omgegaan wordt met eten.’

Met een aantal interessante eetgewoontes (en het liefst een baard) kom je al een heel eind

Ondergewicht is slechts een van de mogelijke gevolgen van een eetstoornis. Vaak leidt deze aandoening ook tot sociale isolatie en een negatief zelfbeeld. Het eigen lichaam is nooit goed genoeg, hoe weinig en gezond je ook eet. Patiënten kampen daarom vaak met schaamte en depressieve gevoelens. Hoewel Bratman hiervoor pleit, wordt orthorexia nervosa nog niet officieel geclassificeerd als een eetstoornis. Of de noodzaak daartoe zo hoog is als Bratman suggereert, is de vraag.

Social media

“Persoonlijk vind ik de naam totaal niet interessant.” Vertelt Nikkie Hamers, coach bij ISA power, “Er komen bij mij zoveel patiënten die allerlei regeltjes hebben over eten. Uiteindelijk gaat het erom dat zij daar last van ondervinden en er vanaf willen, wat mij betreft maakt het dan niet uit welke naam je eraan geeft. Een eetstoornis is voor iedereen weer anders.” Wel denkt Hamers dat het bezig zijn met wat gezond is een recentere ontwikkeling is: “We zijn ons als maatschappij meer bezig gaan houden met wat gezond is en hoe we honderd kunnen worden. De kans dat sommige mensen daarin doorschieten neemt hierdoor ook toe.”

Toch is het wat voorbarig om te zeggen dat mensen alleen door beelden op social media of blogs over gezond eten eetstoornissen ontwikkelen. “Natuurlijk zijn er externe invloeden, maar er moet vanbinnen wel al aanleg zijn om een eetstoornis te ontwikkelen.” Spreekt Hamers uit ervaring, “Ik ging zelf diëtiek studeren. Voedsel was daarom een praktische manier om de problemen die ik al had te uiten. Ik denk dat als ik in de tijd mijn rust had gekregen door het drinken van alcohol dat ik misschien wel een alcoholverslaving had ontwikkeld in plaats van een eetstoornis.”

‘Dat wil niet zeggen dat het eten van gezonde tussendoortjes reden tot paniek is’

Over het gezonde eten alleen hoeven we ons dus geen zorgen te maken. “Ik begon zelf ook met iets simpels als een appel tussendoor in plaats van een twix. Toen volgde het ontbijt, de lunch, en langzaam begon het mijn leven over te nemen. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat het eten van gezondere tussendoortjes reden tot paniek is. Er zijn genoeg mensen die dat doen zonder een eetstoornis te ontwikkelen.”

Allergie

Zolang je gelukkig bent is het dus prima om te leven op boerenkoolsmoothies en açái bowls. “Uiteindelijk is het pas een probleem als je er zelf echt last van hebt. Als je op een gegeven moment niet meer uit eten durft met vrienden, dan begint het wel echt een probleem te worden.” Toch zet Hamers haar vraagtekens bij glutenvrije diëten en het afhouden van koolhydraten. “We praten onszelf de allergieën en overgevoeligheden ook wel een beetje aan. Als je maandenlang geen gluten eet is het logisch dat je er dan de volgende keer dat je gluten eet buikpijn van krijgt. Je maag en darmen moeten daar gewoon weer aan wennen.”

Uit Univers 7.Isabelle Plasmeijer richtte in 2013 ISA Power op met het doel mensen te helpen zich te verlossen van hun eetstoornis. Uniek aan ISA Power is dat alle coaches ook ervaringsdeskundigen zijn en hun eigen eetstoornis overwonnen hebben. Kijk voor meer informatie over eetstoornissen en/of ISA Power op www.isapower.nl of stuur een bericht naar info@isapower.nl

_Advertentie.