Wetenschap: laatste reddingsboei voor onschuldige Steven Avery
Wetenschapsfilosoof Herman de Regt (Tilburg University) beet zich vast in de casus Steven Avery, de ‘dader’ uit Netflix-kijkcijferhit Making a Murderer, want strafrecht kan niet zonder wetenschap.
Eindelijk! Kathleen Zellner, de advocaat van Steven Avery, de veronderstelde moordenaar uit Making a Murderer, heeft het online beschikbare materiaal aangeleverd waarmee Avery na 12 jaar alsnog vrij kan komen. En laten we niet vergeten: Avery zat eerder al 18 jaar onschuldig vast vanwege een later erkende juridische dwaling.
Op 7 juni jongstleden overhandigde Zellner aan de Manitowoc rechtbank het verzoek om Avery vrij te laten danwel de rechtzaak tegen hem over te doen. Het materiaal verzameld door een team van wetenschappelijke experts laat zien dat er meer dan gerede twijfel is aan de schuld van Avery. Het is op z’n zachtst gezegd erg onwaarschijnlijk dat Avery de fotografe Teresa Halbach heeft vermoord. De echte moordenaar is nog op vrije voeten. Er zijn inmiddels aanwijzingen dat het ex-vriendje van Halbach, Ryan Hillegas, weleens de dader zou kunnen zijn – en dat iemand hem assistentie verleende bij het fabriceren van voor Avery belastend “bewijsmateriaal”.
Wat Making a Murderer leek te suggereren, blijkt daadwerkelijk gebeurd, zegt Zellner. Weliswaar ligt het allemaal net iets genuanceerder, maar Avery is er inderdaad ingeluisd – door de dader en door justitie.
Eerder deze maand werd van Brendan Dassey, neef en zogenaamd medeplichtige van Avery, opnieuw gerechtelijk geconcludeerd dat zijn bekentenis van generlei waarde is, omdat deze onder oneigenlijke omstandigheden tot stand is gekomen. Justitie heeft hem die onder slinkse psychische druk in de mond gelegd. De valse bekentenis is in deze zaak het enige “bewijs”. Dassey zou nu dus vrijgelaten worden, ware het niet dat de aanklager (de staat Wisconsin) ook nu weer in hoger beroep is gegaan.
In de Avery case doet Zellner nu wat de verdediging in de Making a Murderer serie verzaakte te doen of nog niet in staat was te doen: de juiste vragen stellen en bewijzen opvoeren om ze te beantwoorden ten faveure van Avery; wetenschapstechnieken gebruiken om ontlastend bewijs voor Avery boven tafel te krijgen; en nieuw bewijsmateriaal presenteren waaruit wetenschappelijk blijkt dat het zeer onwaarschijnlijk is dat Avery de moord heeft gepleegd. Zellner lijkt genoeg materiaal te hebben om te kunnen laten zien dat Avery het niet gedaan kán hebben.
Wetenschap is de laatste reddingsboei voor de onschuldige Avery. Het is de wetenschap die laat zien dat bewijs is gefabriceerd, achtergehouden of verkeerd geïnterpreteerd. Bijvoorbeeld, op de kogel waarmee Halbach door de schedel zou zijn geschoten zit geen botmateriaal, terwijl dat er wel op had moeten zitten, zelfs na het wassen van de kogel om DNA los te krijgen. Op de kogel zitten wel hout- en verfresten.
Een andere toepassing van de wetenschappelijke methode is het simuleren van de omstandigheden waaronder de beruchte autosleutel van Halbachs Toyota RAV-4 miraculeus tevoorschijn moet zijn gekomen vanuit het boekenkastje. Wetenschappelijk onderzoek laat bovendien zien dat de sleutel niet de autosleutel kan zijn die Halbach dagdagelijks heeft gebruikt en dat Avery’s DNA kunstmatig op deze reservesleutel is gewreven.
Een kritische noot over Zellner mag ook geplaatst worden. Het ‘hersenvingerafdruk’ onderzoek van Avery door Farwell dat zij aanvoert, is wetenschappelijk erg controversieel en zwak. Laten we hopen dat dit ondermaats materiaal niet de aandacht afleidt van al het andere dat wel degelijk overtuigend is.
Toch is het mooiste voorbeeld van hoe de wetenschappelijke toetsingsmethode wordt toegepast er een die doorgaans door wetenschapsfilosoof Ton Derksen in zijn kritiek op rammelende rechtszaken zo wordt benadrukt. De rechtbank wordt geconfronteerd met slechts één hypothese: Avery heeft het gedaan. Maar wetenschap zegt dat een hypothese alleen plausibel of niet plausibel is in relatie tot alternatieve hypotheses die op hetzelfde materiaal passen. Door het scenario ‘Ex-vriendje Ryan Hillegas heeft Halbach vermoord’ te presenteren als een alternatieve hypothese die óók past op al het beschikbare materiaal, en nog beter past bij de nieuwe analyses, wordt door Zellner gerede twijfel geplaatst bij het idee dat Avery de moordenaar is.
Een alternatief voor het scenario van de aanklager is dus cruciaal en moet door de verdediging worden aangevoerd met de best mogelijke argumenten. Dat is wat Zellner nu alsnog doet. Binnenkort bij u thuis te zien op Netflix in Making a Murderer – Season 2. Intussen hopen we dat aankomende juristen toch vooral wetenschappelijk leren denken. En dat Avery vrijkomt.
Bovenstaande opinie van Herman de Regt verscheen tevens in De Volkskrant.
Advertentie.
