Vernederen bij ontgroening creëert geen band

Studentenverenigingen en hun disputen koesteren de diepgewortelde traditie om nieuwe leden te ontgroenen voordat zij lid mogen worden. Vernedering speelt dan vaak een grote rol. Liesbeth Mann, sociaal psycholoog aan Tilburg University, deed onderzoek naar vernedering tijdens ontgroeningen en kwam tot de conclusie dat het een negatief effect heeft op saamhorigheid binnen een groep.

En daar wringt de schoen: studentenverenigingen ontgroenen zodat de nieuwe leden een sterke band met elkaar en de vereniging creëren. Het onderzoek van Mann toont aan dat het vernederen juist averechts werkt. ‘Feuten’ kweken helemaal geen band als ze worden overgoten met bier, worden uitgelachen of publiekelijk worden gekeurd op hun uiterlijk. Schieten studentenverenigingen en disputen hun doel voorbij?

In de jaren zestig werd al onderzoek gedaan naar de effecten van ontgroening. Aronson en Mills testten bijvoorbeeld het verschil tussen een zware en lichte ontgroening. Zij vonden dat hoe zwaarder de ontgroening, hoe leuker mensen de groep vinden waar ze lid van worden. Dat komt onder andere door cognitieve dissonantie: je doet heel erg je best om bij een bepaalde groep te horen, dus je beoordeelt die groep daarna positiever, om tegenstrijdige overtuigingen (‘verspilde moeite want groep blijkt saai’) weg te poetsen. Een onderzoek dat positieve effecten van ontgroening op waargenomen aantrekkelijkheid van de groep vond, maar de rol van vernedering niet onderzocht.

“Voor saamhorigheid is geen vernedering nodig”

Schrap het vernederen

Dat deed Mann wel. Op basis van een grote vragenlijst, ingevuld door studenten die ontgroening hadden gelopen, werd geen positief, maar negatief verband tussen een zware ontgroening en groepsaffiliatie gevonden. De reden? Het vernederingscomponent. Dat zorgt ervoor dat mensen negatieve associaties met de vereniging of het dispuut ontwikkelen. “Als je ontgroent zonder vernedering, zou het kunnen zijn dat de ontgroening wel een positief effect heeft op het groepsgevoel,” licht Mann toe.

Het lijkt erop dat de oplossing binnen handbereik ligt: schrap het vernederingsgedeelte uit de ontgroening en alleen de positieve effecten blijven over. Want laten we niet vergeten, die positieve effecten zijn er wel degelijk. Mann zegt dat recent Australisch onderzoek aantoont dat als je mensen een klein beetje pijn doet, dat zorgt voor een sterk groepsgevoel. “In dat onderzoek moest een groep onbekenden hun handen zo lang mogelijk in ijswater leggen. Na een tijdje gaat dat een beetje pijn doen. Die taak leidde tot een sterk groepsgevoel onder de deelnemers.” Nu wil Mann niet pleiten voor pijnlijke ontgroeningen, maar fysiek afzien kan volgens haar wel leiden tot meer saamhorigheid binnen een groep. “En daar is geen vernedering voor nodig.”

“Mensen met een laag zelfbeeld en onzekere mensen worden eerder gepakt”

Individueel

Mann onderzocht ook het effect van vernederen op individueel- en groepsniveau. “In dat onderzoek lieten we mensen dansoefeningen doen. De proefleider kapte dat dan af en zei: ‘Waar zijn jullie mee bezig?’ Die kraakte ze dus af, zowel individueel als per groep. Vernedering op individuele basis zorgde voor een negatiever effect op de groepsband dan wanneer je als groep vernederd wordt.” Dit wetende is het extra wrang dat ontgroeningen vaak geen rekening houden met individuele verschillen. “Iedereen gaat anders met die vernedering om. Mensen met een laag zelfbeeld, of onzekere mensen, die worden eerder gepakt,” zegt Mann.

De sociaal psycholoog vindt het bizar dat deze vorm van ontgroenen nog voorkomt anno nu. “Het is toch gek? Over een tijd denken mensen: ‘Dat we dat ooit deden, zeg.’ Een beetje zoals nu begint te spelen binnen de bio-industrie.” Maar is het ooit mogelijk dat studentenverenigingen een cultuuromslag maken wat betreft ontgroenen? Mann: “Mensen binnen verenigingen reageren heel gevoelig op dit onderwerp. Het is traditie, daar moet je aan vasthouden. En daar zijn mensen heel stellig in, kijk maar naar de zwarte piet discussie. Maar het helpt denk ik wel dat er nu binnen de maatschappij discussie losbarst over dit onderwerp. Zo worden verenigingen gedwongen om het met elkaar te bespreken.”

_Advertentie.