Smartphone vervreemdt ons van werkelijkheid
Veel studenten zijn verknocht aan hun telefoon. Met die gedachte vroeg techniekfilosoof Hans Schnitzler zijn studenten om zeven dagen zonder smartphone te leven. Hij schrok van hun ervaringen.
Trouw sprak met de filosoof en schrijft dat de studenten van Schnitzler consequent de overtreffende trap hanteren om hun ervaringen over de smartphone-loze week te beschrijven: ‘Echter’, ‘mooier’, ‘intensiever’, ‘bewuster.’ Het deed de studenten aan De Bilding Academie in Amsterdam realiseren helemaal niet zoveel bezig te willen zijn met hun smartphone. Een ontwikkeling die vaker te horen is als jongeren over hun smartphonegebruik praten: ze zijn zich bewust van hun verslaving en afhankelijkheid, maar vinden het moeilijk er iets aan te veranderen. Schnitzler vond hun getuigenissen dusdanig tekenend, dat hij er een boekje over schreef: ‘Kleine filosofie van digitale onthouding.’ Hij schetst daarin een onthutsend beeld van de homo digitalis: ‘een van ruimte, lichaam en ander vervreemd rakende smombie (samentrekking van ‘smartphone’ en ‘zombie’) met de aandachtspanne van een goudvis.’
Vervreemding
Hoe komt het dat de smartphone een smombie van ons maakt? Volgens Schnitzler maakt de moderne telefoon dat we steeds meer vervreemden van de werkelijkheid: “We moeten ons afvragen wat het betekent om ervaring op te doen. Daarbij geloof ik dat twee aspecten van belang zijn. Ten eerste ons lichaam. We leren door lichamelijke ervaringen. In het digitale leven raakt ons lichaam op de achtergrond. Dus je kunt het minder echt en vervreemdend noemen, omdat die lijfelijkheid en de fysieke werkelijkheid verdrongen raken.”
Een tweede aspect van ervaringen opdoen en leren is frictie, volgens de filosoof. Frictie omschrijft hij als het ervaren en overwinnen van weerstanden en omgaan met mislukkingen en tegenslagen. Schnitzler ziet dat de digitale realiteit voor ons zo frictieloos mogelijk wordt gemaakt: “Alles moet soepel, glad en gemakkelijk. Ook in die zin vervreemdt ze ons. De directeur van Tinder prijst zijn datingapp aan door te zeggen dat je nooit meer pijnlijk afgewezen kan worden en alle touwtjes in handen hebt. Zo werkt het niet. Je kunt pas echt met je aandacht ergens bij zijn en betrokken zijn, als je weet dat het inspanning vergt.”
Dan rijst de vraag: is het zo gemakkelijk om ons smartphonegebruik te beperken? Niet meer de hele dag appjes beantwoorden en facebook te checken? Schnitzler: “Wie werkelijk ander gedrag wil cultiveren, moet zo’n detox-oefening herhalen. Iets wat je door herhaling aanleert, kun je ook weer door herhaling afleren.”
Advertentie.
