Surf je rijk met Bitcoin

Er heerst digitale goudkoorts. Wie niet al schatrijk is geworden door de Bitcoin en andere munten, zet er nu alles op in. Maar zijn digitale munten echt zo waardevol of gaat de zeepbel een keer knappen?

Hoe maak je iets uit niets? Voor geld is die vraag makkelijk te beantwoorden: banken zetten de drukpersen aan. Sinds een onbekend computergenie (onder het pseudoniem Satoshi Nakamoto) in oktober 2008 de paper Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System publiceerde, weten we dat iedereen geld kan creëren. De Bitcoin is een cryptocurrency: een cryptografisch versleutelde munt. Door ingewikkelde wiskundige formules op te lossen krijg je de munten losgepeuterd uit de computercode.

Intrigerend, maar ook vaag. De Bitcoin belooft een alternatief te zijn voor traditionele valuta, maar zelfs als de bankencrisis maanden later escaleert blijft de munt buiten de schijnwerpers. In 2009 wordt het netwerk stilletjes opgezet, kort erna is de Bitcoin te koop voor 0,001 dollar. Pas jaren later, in de zomer van 2017, verkrijgt de munt wereldfaam. Eén Bitcoin is dan 5.000 dollar waard.

Wie in de begintijd duizend Bitcoins kocht voor één luttele dollar, had plotsklap een kapitaal van vijf miljoen dollar. In november werd de munt zelf voor het eerst meer waard dan 7.000 dollar. Het is onbevattelijk en het verklaart de enorme run op digitale munten die op gang is gekomen.

Cryptocurrencies

Na de Bitcoin zijn er nu duizenden andere cryptocurrencies op de markt (de zogenaamde alternatieve munten). De Bitcoin bracht nieuwe technologische mogelijkheden met zich mee en liet de wereld zien dat cryptocurrencies goud waard kunnen zijn. Bedrijven die beloven dat ze de wereld gaan veranderen zoals de Bitcoin dat deed zetten de digitale drukpersen aan.

Bitcoins worden naar schatting tot het jaar 2140 opgedolven uit de code (‘gemined’) maar een bedrijf kan ook in één keer een hoop munten uitgeven. Bijvoorbeeld honderd miljoen munten tegen de stukprijs van één dollar, waarvan ze er 10 miljoen in eigen zak houden. Gewone mensen en investeringsfondsen kopen de overige negentig miljoen munten op, want ze hopen mee te delen in latere winsten.

Het bedrijf slaat zo meerdere vliegen in één klap. Meteen is er een startkapitaal van 10 miljoen dollar aan munten in kas. Er is ook een handel op gang gekomen, waardoor die waarde verder kan toenemen. En het netwerk draait op volle toeren: al die munten worden niet alleen verhandeld maar vaak ook gebruikt. Zoals ieder Europees land vroeger een eigen munt had, zo is iedere cryptocurrency de munt van een digitaal netwerk. Een taxirit betaal je met de Taxicoin en om Bitcoins te versturen betaal je zo’n 0,001 Bitcoin aan transactiekosten.

Het blijft niet alleen bij speculatie en goede ideeën. Op Thuisbezorgd.nl en bij Microsoft kan al langer betaald worden met Bitcoins en bij de McDonalds in Thailand kan binnenkort betaald worden met cryptocurrencies. Betalen we over vijf jaar allemaal onze koffie met Vertcoin, zetten we ons pensioen op Auctus en houden we Bitcoin achter de hand als digitaal goud? Bitcoin-specialist én evangelist Lykle de Vries ziet het gebeuren. “Voor de euro waren we eraan gewend verschillende munten in huis te hebben. We gebruiken ook loyalty-punten zoals Airmiles.”

Hij voorziet Albert Heijn Coins en coins om energieverbruik mee af te rekenen. Al moet het gebruik en de opslag van de munten nog wel een stuk gebruiksvriendelijker worden. Nu is het nog een heel gedoe met wachtwoorden en geheime sleutels. Raak je een code kwijt of kijkt een hacker met je mee, dan ben je al je munten kwijt.

Bijzonder hoogleraar financiële markt infrastructuren Ron Berndsen is sceptischer. In het Europa van dertig munten struikelden we over valutacrisis na valutacrisis. “Geld werkt het beste als het in een groot gebied wordt geaccepteerd. Wat gebeurt er als we honderden cryptocurrencies hebben?” Geen ervan is dan geld, meent Berndsen. Want de munten zijn niet inwisselbaar. Dat is mogelijk op te lossen met één digitale munt, waarmee in alle munten betaald kan worden. Hier werkt het cryptobedrijf Ark aan. “Dat kan, maar dan heb je op een hoger niveau alsnog één munt.”

Blockchain

Net als je denkt dat je het begrijpt, wordt het ingewikkelder. Al die munten zijn namelijk helemaal niet zo interessant. Het gaat eigenlijk niet om de Bitcoin, maar de technologie daarachter: de blockchain. Letterlijk is dat een ketting van (informatie)blokken. Een nieuwe manier om informatie op te slaan en te beheren. Niet meer centraal in een databank, maar decentraal, verspreid over een netwerk van vele duizenden computers. “Een revolutionaire uitvinding,” zegt Ron Berndsen.

Wat daar revolutionair aan is? Niet zoveel, tenzij ook de autoriteit wordt verspreid. Nu bepalen de bank, de Kamer van Koophandel en de notaris hoeveel euro’s we hebben, of we een bedrijf hebben opgericht en op wiens naam dat mooie prieeltje in de buitenring staat ingeschreven. De blockchain maakt ze overbodig. Inefficiënt en onbetrouwbaar mensenwerk kan vervangen worden door een efficiënt en betrouwbaar algoritme.

“Zelfs in een omgeving waar je niemand vertrouwt, werkt de blockchain”

Het is de natte droom van iedere anarchist en mogelijk zelfs een veiligere manier om de dingen te regelen. Berndsen: “Als de computer van het kadaster wordt gehackt, heb je in Nederland een probleem om eigendom aan te tonen. Als je het op de blockchain zet, kan niemand meer in zijn eentje de kadastergegevens aanpassen. Zelfs in een omgeving waar je niemand vertrouwt, werkt de blockchain.” We hoeven alleen maar vertrouwen te hebben in het algoritme, wat meestal open source is.

Berndsen denkt niet dat mensen helemaal overbodig worden, maar voorziet wel een efficiëntieslag. Hij wijst op de kledingindustrie: “Hoe weet de verkoper van kleding dat er geen kinderhandjes aan hebben gezeten? Daarvoor moet in iedere stap van de keten bewijs zijn. In de blockchain voer je aan het begin van de keten het certificaat in, waarna die in iedere stap automatisch wordt meegegeven. Je hebt dan in principe geen bankgarantie, notaris of andere autoriteit meer nodig.”

Blockchain wordt belangrijk, denkt ook hoogleraar privaatrecht Eric Tjong Tjin Tai. “Dat je het netwerk kan vertrouwen, is geniaal. Alleen weet ik nog niet wat je eraan hebt.” De claims zijn misschien wel erg groot: “Internet heeft de wereld veranderd, maar op een andere manier dan we dachten. Nu kan je op internet spullen bestellen, maar dat kon natuurlijk al via de post. Misschien dat bedrijven die elkaar niet vertrouwen informatie delen op een besloten blockchain, zonder dat iemand ermee aan de haal gaat. Dat is een behoorlijke stap, omdat het wereldwijd kan.”

Zeepbel

Misschien zijn de verwachtingen inderdaad te hooggespannen. Blazen we met z’n allen hyperventilerend een zeepbel op. De overeenkomsten met de internetzeepbel rond de eeuwwisseling zijn opvallend. De snelle oprichting van bedrijfjes, snel stijgende koersen, grootschalige beursspeculatie door individuen, een euforische stemming waarin economische wetten overboord gegooid worden als verouderd.

De Vries denkt dat het nog niet te laat is om erin te stappen. Tjong Tjin Tai ziet dat anders: “Mensen zien de alternatieve munten als een manier om veel geld te verdienen zonder te snappen hoe het werkt. Alleen de sukkels stappen daarin.” Berndsen: “De Bitcoin en andere munten zijn populair omdat ze in waarde zijn gestegen. Het wachten is op de eerste grote klap dat het teruggaat naar tien dollar. Ik voorspel het niet, maar het is mogelijk.”

De Vries geeft tegengas: “De dotcombubbel was een factor duizend groter.” Bovendien duurde die bubbel jaren en is de cryptobubbel net begonnen. En zelfs sceptici vinden de blockchain revolutionair. Maar hij ziet de overeenkomsten. “Dit hoort bij hoe nieuwe technologie zich ontwikkelt. Er zijn een tijdje irreëel hoge verwachtingen. Het gevaar is vooral dat burgers verleid worden hun spaargeld erin te stoppen met hele grote risico’s.”

De efficiëntie is ook een dingetje: de blockchain kan allerlei zaken strakker regelen, maar is zelf behoorlijk inefficiënt opgezet. Om transacties aan het netwerk toe te voegen moeten duizenden computers toestemming geven en om de wiskundige formules op te lossen draaien wereldwijd vele serverparken overuren. Voor werkelijke toepassingen door overheid en bedrijfsleven is waarschijnlijk een (energie)zuinigere oplossing nodig.

En wat te denken van de betrouwbaarheid? Pas als de meerderheid van het netwerk een transactie goedkeurt, gaat die in de databank. Dit is ijzersterk, maar ironisch genoeg ook de zwakte van het systeem. Een groep kwaadwillenden die 51% procent van het netwerk in handen heeft, kan data manipuleren. “Ze bederven de eigen markt dan wel,” zegt Berndsen. De wereld ziet dat de munt kapot is, waarop de koers keldert. De Vries: “Je moet je overigens niet vergissen: om lang zo’n meerderheid te behouden, moet je echt een debiele hoeveelheid rekenkracht hebben. Terwijl het netwerk de moeilijkheid van de sommetjes bovendien aanpast op rekenkracht.”

Discutabele transacties

Wat eenmaal op de blockchain staat, kan niet worden teruggedraaid. En sinds Ethereum (de tweede grootste munt na Bitcoin) kan er heel wat op de blockchain staan. De munt introduceerde namelijk zogenaamde smart contracts, waardoor nu allerlei slimme stukjes computercode op de blockchain geprogrammeerd kunnen worden.

Het is ook revolutionair (bijna alle cryptocurrencies staan op het Ethereum-netwerk), maar in het in 2015 gepubliceerde artikel De redelijke derde en de blockchain schrijft Tjong Tjin Tai dat het waarschijnlijk onmogelijk wordt om transacties op de blockchain zo te programmeren dat onredelijkheid en misbruik zijn uitgesloten.

Daar heeft de mens wel behoefte aan, bijvoorbeeld omdat anders handige jongens mazen kunnen zoeken in het systeem en die ongestraft uitbuiten. Zo is er momenteel niets te doen tegen scams, die zelfs bij de Bitcoin voorkomen. “Wat doe je als een transactie discutabel is, wie gaat dat oplossen? Ik kan me voorstellen dat we het nog steeds aan een rechter voorleggen,” zegt De Vries. Is zelfs de rechterlijke macht dan geen vanzelfsprekende autoriteit meer? Tjong Tjin Tai: “Je blijft onderworpen aan het recht, het is onzin dat je erbuiten staat.”

“Wat doe je als een transactie discutabel is, wie gaat dat oplossen?”

Zitten we eigenlijk wel te wachten op een wereld waar informatie permanent wordt opgeslagen in databanken die voor anderen inzichtelijk zijn? De Vries draait die vraag om: “Zitten we te wachten op achterhaalde instituties? Is het niet tijd om de wereld met nieuwe technologie beter in te richten? Als bestaande instituties dat kunnen, blijf ik ze graag gebruiken.”

Wild wild web

Gevestigde instituties zitten niet stil, vertelt Berndsen, die naast zijn hoogleraarschap ook werkt bij de Nederlandsche bank als hoofd van de afdeling Markt Infrastructuur Beleid. In Zweden wordt nagedacht over een digitale vorm van geld, die burgers niet aanhouden bij een commerciële maar centrale bank. “Het ligt voor de hand om dit op een nieuwe vorm van technologie te bouwen, dat kan een variant van de blockchain zijn.”

En soms kan de toekomst het af zonder blockchain. “In Europa bouwen de centrale banken aan een Instant Payment System. In 2019 kunnen Nederlanders binnen 10 seconden geld overmaken binnen Europa. Dit wordt gebouwd op beproefde, bestaande technologie.” Dat maakt currencies als Ripple of Stellar, die beloven betalingsverkeer te versnellen, ineens minder interessant.

Blockchain en cryptocurrencies kunnen bestaande systemen overbodig maken of veranderen, maar om een serieuze factor te worden is stabiliteit nodig, zegt Berndsen. Zonder gaat niemand zijn salaris, pensioen of bedrijfsmodel op de blockchain zetten. Zover kan het gaan, maar is het nog niet. Op het wild wild web heerst momenteel in de eerste plaats digitale goudkoorts.

_Advertentie.