‘Nederland geen belastingparadijs’

Nederland is een belastingparadijs, wordt vaak gezegd in de media. Volgens Eric Kemmeren, hoogleraar Internationaal Belastingrecht en Internationale Fiscale Economie aan Tilburg University, is dat beeld verkeerd: “Er is te weinig nuance in het debat.”

Onze belastinginspecteurs maken geheime afspraken met grote bedrijven, Mark Rutte schaft de dividendbelasting af, en we helpen multinationals als Nike om grootschalig belasting te ontwijken. Afgelopen week barstte de discussie over Nederland als belastingparadijs weer los. Aanleiding: Paradise Papers. Die brachten aan het licht hoe bedrijven massaal belasting ontwijken. Nederland speelt daarin een centrale rol, schreven de kranten. Kemmeren wil dat beeld corrigeren: “Ze leggen niet goed uit hoe de vork in de steel zit. Ook worden incidenten opgeblazen tot structurele problemen. Dat vind ik heel erg.”

CV/BV-structuur

Nederland zou Amerikaanse multinationals zoals Nike helpen met belastingontwijkening. Nike ontwijkt deze belasting door de Commanditaire Vennootschap/Besloten Vennootschap-structuur in Nederland. Dat is een vrij technisch verhaal, maar het komt erop neer dat zowel Amerika als Nederland Nike, en andere Amerikaanse bedrijven die een (hoofd)kantoor in Nederland hebben, niet belasten. Dat komt omdat Amerika en Nederland verschillend tegen de CV aankijken. Nederland zegt: de deelnemers in de CV  zouden over de ontvangen royalty’s in Amerika belasting moeten betalen. Amerika zegt: de CV zou daarover in Nederland belasting moeten betalen. Het gevolg: het bedrijf betaalt nergens belasting over de winsten.

“Als iemand het al faciliteert, is het Amerika wel”

Kemmeren: “De CV/BV-structuur is typisch iets dat werkt omdat de regelgevingen niet op elkaar zijn afgestemd. De eerste vraag wordt niet gesteld: welk land zou het recht moeten hebben om over die winsten belasting te mogen heffen? De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) stelt terecht dat waar het inkomen wordt verdiend, dus waar de waarde wordt gecreëerd, dat de winst daar ook belast moet worden. Dat is in dit geval niet in Nederland, maar in Amerika. Daar wordt het intellectueel eigendom, bijvoorbeeld een patent, geproduceerd. Daarvoor worden royalty’s aan de CV betaald. Een royalty is eigenlijk een soort huurbetaling voor het patent. Dan heb je mensen die nu zeggen: ‘Nederland loopt miljarden aan belastinggeld mis’. Dat klopt niet. Sterker nog: Nederland krijgt via deze structuur geld binnen waarvan je kan zeggen: dat krijgen we enkel binnen omdat we als doorgeefluik fungeren. Het is helemaal niet logisch om meer belasting te heffen dan over de winst die toerekenbaar is aan die functie van doorgeefluik. Anders eis je miljarden euro’s voor iets dat zich niet in Nederland afspeelt.”

Royalty’s

Nederland heft daarom ook geen bronbelasting over royalty’s. In het geval van Nike huurt een Nederlandse vestiging van Nike het intellectuele eigendom van een Amerikaanse vestiging van Nike. En vanuit de Nederlandse vestiging wordt het intellectuele eigendom weer doorverhuurd aan andere vestigingen van Nike buiten Nederland en de VS. Dit gaat om miljarden euro’s waar in Nederland geen bronbelasting over hoeft te worden betaald. Dat is de reden waarom Nederland een belastingparadijs wordt genoemd. En natuurlijk omdat we belastingontwijking op deze manier faciliteren. Dat is niet terecht volgens Kemmeren: “Als iemand het al faciliteert, is het Amerika wel. Als Amerika belasting heft, zou deze structuur in Nederland niet eens bestaan. We belasten nu gewoon waar we recht op hebben. We kunnen toch niet 25 procent belasting heffen op de totale winst die Nike maakt met het in Amerika ontwikkelde intellectuele eigendom? Dat is absurd. En die nuance ontbreekt in de discussie.”

Afzijdig Amerika

Maar waarom heft Amerika dan niet gewoon belasting? Dat zou deze wirwar van conflicterende regelingen oplossen. De Amerikaanse politiek betoont zich echter weigerachtig: “Dat komt door de lobby van de grote bedrijven,” meent Kemmeren. “Die zeggen gewoon: ‘dus jij wilt dat wij meer belasting betalen? Prima. Jij wilt ook herkozen worden over vier jaar? Wij moeten nu 100.000 man ontslaan om kosten te besparen. Succes met uitleggen aan je kiezers’.”

“Het is gezond economisch beleid”

Amerika weet dus dondersgoed wat er gebeurt, maar houdt zich uit belastingconcurrentieoverwegingen zolang mogelijk afzijdig. Europa onderneemt wel actie. Het wil een eenzijdige en duidelijke regelgeving binnen Europa, om zo een gelijk speelveld te creëren. De CV/BV-structuur, waardoor Amerikaanse multinationals nauwelijks belasting betalen, is dan vanaf 2020 niet meer mogelijk. “Nederland moet vanaf dan belasting heffen op winst die in Amerika wordt verdiend,” zegt Kemmeren. “Daar heb ik problemen mee. Dit is geen duurzame wetgeving.”

Dividend

Hoe zit het dan met de afschaffing van de dividendbelasting? Het Kabinet kreeg daar veel kritiek op. Maar ook daar wordt volgens Kemmeren niet goed naar de inhoud gekeken. Als voorbeeld noemt hij de hoofdkantoren van Shell en Unilever, die in Nederland zijn gevestigd. “De winsten die zij als dividend uitkeren, worden lang niet allemaal in Nederland verdiend. Zij worden voornamelijk in Nederland verzameld en vanuit Nederland uitgedeeld. Dan hebben wij een wet: omdat je vanuit Nederland dividend uitkeert, betaal je daar aan ons belasting over. Dat moet anders. Je moet die belasting wel heffen, maar alleen over winsten die ook echt in Nederland zijn gemaakt. Nu heffen we belasting over winsten die bijvoorbeeld in Duitsland zijn gegenereerd. Dat is raar.”

‘Deals’ en ‘ruling’

Tel bij het voorgaande de ophef over termen als ‘deals’ en ‘ruling’ op en het beeld ontstaat van een belastingparadijs, maar ook zo’n regeling wordt volgens Kemmeren niet goed begrepen: “Een ruling is geen dealtje, maar gewoon een privaatrechtelijke vaststellingsovereenkomst,” zegt de hoogleraar. “Die term dekt de lading ook precies: vaststellen hoe het recht in een bepaalde zaak moet worden toegepast. Jij geeft de feiten, de inspecteur stelt op basis van het geldend recht vast hoeveel belasting je in dat geval moet betalen. Er wordt nu gedaan alsof multinationals daarin een speciale behandeling krijgen. Maar ook de bakker om de hoek kan naar de lokale belastinginspecteur gaan om te vragen hoe het geldend recht in zijn geval moet worden toegepast. Dat is onze cultuur. De overheid stelt zich dienstbaar op. Het is niet enkel voor grote bedrijven. Als je twijfel hebt, ga je naar een belastinginspecteur. Die geeft dan duidelijkheid.”

“Is het moreel verwerpelijk om je belasting zo laag mogelijk te houden?”

Hij vervolgt: “En wat klinkt het lekker: een belastingparadijs. Bijvoorbeeld omdat Nederland deelnemersvrijstelling geeft, dus: ontvangen dividend wordt niet belast. Dat is niet om te matsen, maar economische politiek. Je moet het zo zien: Nederland pleit voor importneutraliteit. Nederlandse bedrijven in het buitenland, neem Ierland, kunnen dan concurreren met de bedrijven daar. In Ierland betaal je 12,5 procent belasting. Nederland hanteert een tarief van 25 procent. Maar we zeggen dan als Nederland: 12,5 procent is voldoende, anders kun je niet concurreren. De deelnemersvrijstelling is dus geen cadeautje, maar een bewuste economische politiek om op die manier het Nederlandse bedrijfsleven dat in het buitenland actief is een gelijke concurrentieverhouding te geven. Daarom hebben we ook relatief veel grote multinationals. Het is gezond economisch beleid.”

Selectieve verontwaardiging

Er is momenteel veel ophef door de Paradise Papers. Toch is het ook algemeen bekend dat er allerlei structuren zijn om de belastinglasten van een bedrijf naar beneden te trekken. De lasten worden door bedrijven als kosten gezien, en dus zo laag mogelijk gehouden. Volgens Kemmeren zijn veel mensen nu selectief verontwaardigd: “Die verontwaardiging is er niet bij mensen die een eigen huis hebben en daar de hypotheekrente aftrekken. De hele woningmarkt is nota bene afgestemd op die aftrek. Het verlaagt je inkomensbelasting. Moet je dan ook zeggen: ‘dat deugt niet’? We voeren nu een discussie over ethiek. Een moreel dilemma: ‘Is het moreel verwerpelijk om je belasting zo laag mogelijk te houden, binnen de mogelijkheden van de wet’? Kortom: wordt een fair share, een eerlijke, rechtvaardige bijdrage aan de samenleving op basis van inkomen, betaald? Dat is lastig. Wie bepaalt wat de fair share is? Een journalist? Inspecteur? Rechter? Academicus? Ik vind dat in een rechtstaat de wetgever dat moet bepalen. Als die concludeert dat het niet werkt zoals het zou moeten, dan moet deze de regels veranderen. Als individuen dat gaan bepalen, dan gaan we onze eigen ethiek beter vinden dan die van iemand anders. Dat leidt tot willekeur. Dat vind ik in een rechtstaat niet kloppen.”

“Er is niets stiekems aan” 

Kemmeren haalt het voorbeeld van Starbucks aan. Daar is veel commotie over geweest: zij zou te weinig belasting afstaan. “Maar de mensen die daarover klagen, zijn die ook bereid om 50 cent meer voor hun koffie te betalen?” vraagt hij zich af. “Want als Starbucks meer belasting betaalt, maakt ze meer kosten. Dat zal het bedrijf proberen deze kosten te compenseren door de prijzen te verhogen.”

Binnen de wet

Veel grote bedrijven worden nu als schurken weggezet. Ze zouden stiekeme deals maken met de belastingdienst. Kemmeren is kritisch op de termen ‘stiekem’ en ‘deals’. “Inspecteurs zijn bij rulings van alle relevante feiten en omstandigheden op de hoogte, zij zijn alleen niet openbaar voor het grote publiek. Er is dus niets stiekems aan. Daarnaast maken bedrijven slechts gebruik van wetgevingen die niet op elkaar zijn afgestemd. Ze maken geen dealtjes. Experts zoeken voor ze uit wat mogelijk is en bedrijven richten hun economische activiteiten zo in dat ze er het maximale fiscale voordeel uit halen. Daar is zeker niets illegaals aan, zoals door sommigen wordt beweerd. Daarvan zou slechts sprake zijn als niet alle relevante feiten en omstandigheden aan de Belastingdienst zouden worden gemeld.”

Kemmeren plaatst wel een kritische noot bij de bedrijfsvoering van sommige organisaties. “Binnen de wet is veel mogelijk, maar belastingontwijking leeft op het moment erg binnen de maatschappij. Het zou daarom verstandig kunnen zijn om niet koste wat kost alle mazen van de wet op te zoeken, maar na te denken over wellicht wat meer belasting betalen dan nodig is. Het kan slim zijn de maatschappij wat tegemoet te komen en extra te betalen. Op die manier wordt het weer een heel bewust onderdeel van de ondernemingsstrategie. Het is dan niet zo filantropisch als het lijkt, maar als je op die manier een nieuwe doelgroep aan kan boren, is daar niets mis mee.”

_Advertentie.