Jonge vrouwen vaker economisch afhankelijk in Nederland
Recent onderzoek van het Sociaal en Cultuur Planbureau leert dat jonge Nederlandse vrouwen vaker in deeltijd werken dan mannen. Het maakt ze economisch onzelfstandig. ‘Dit was en is de trend’, volgens hoogleraar Ton Wilthagen, gespecialiseerd in de arbeidsmarkt.
Is het niet vreemd, dat zo’n progressief land zoveel vrouwen in deeltijd heeft?
“Nederlanders hebben vaak een positief beeld over zichzelf en denken dat ze progressief zijn. Als land gaat het deels goed met ons. We hebben korte lijntjes en geen sterke hiërarchie. Maar we kunnen moeilijk goed naar onszelf kijken. Ik sprak laatst in een congres in Portugal en de Portugese vrouwen zeiden dat het vast een drama moet zijn voor vrouwen in Nederland door de grote economische achterstand.’’
Wat is de belangrijkste oorzaak van deze achterstand?
De moederschapscultuur en de emancipatie van vrouwen werden gematched met deeltijdwerk. Nederlanders willen hun kinderen niet vijf dagen in de week naar de kinderopvang brengen. Bij vrouwen zijn er dan ook hoge verwachtingen. Als moeder moet je bijvoorbeeld regelmatig op het schoolplein staan om je kind op te halen, anders krijg je scheve blikken van andere moeders.’’
Dus het is een cultureel probleem?
‘’Het is een lastige kwestie. Je kan je afvragen of vrouwen gedwongen worden om in deeltijd te werken. Vrouwen die in deeltijd werken maken minder makkelijk carrière, omdat hogere functies vaak fulltime bekleed moeten worden. Sommige mensen zeggen dat de schuld bij de vrouw zelf ligt. Dat vrouwen minder ambitieus zouden zijn. En dan heb je ook nog vrouwen die zich het kunnen veroorloven om in deeltijd te werken door de inkomsten van hun partner. Maar in Nederland zijn het aantal echtscheidingen ook erg hoog. Dan komen vrouwen vaker in de problemen door het gemis van een gedeeld inkomen. Wat mij heel interessant lijkt, is om die groep te onderzoeken: vrouwen die er na een scheiding alleen voor komen te staan.’’
Welke rol speelt de man eigenlijk?
‘’Mannen realiseren zich tegenwoordig vaker dat er meer balans hoort te zijn. Je hebt tegenwoordig de papadag. Een bekend fenomeen, maar waar ook de verwachting in stand wordt gehouden dat de andere dagen voor de moeder zijn. Millenials willen samen voor het huishouden zorgen, maar in de praktijk werken mannen toch meer in combinatie met die papadag. Mannen blijven daardoor minder flexibel met het werk dat ze verrichten. En vroeger verdiende de man natuurlijk meer en werkte daardoor ook meer. Dit is niet meer per se het geval, maar ongelijkheid blijft wel bestaan.’’
Geldt dit ook voor hoger opgeleiden vrouwen?
‘’Vraag het eens rond in een collegezaal. Veel vrouwen willen toch liever deeltijd werken. Een paar zullen zeggen dat ze dat absoluut niet willen, maar later in de praktijk zal het wel vaker gebeuren. De voornaamste reden is dat men ook veel waarde hecht aan vrije tijd. Daar komt bij dat vrouwen zich verantwoordelijk voelen voor het opvoeden van kinderen. De vrouw van nu zit gevangen tussen de verwachtingen van een gezin en een carrière.’’
Het onderzoek stelt dat vrouwen vaker kiezen voor sectoren waar deeltijdwerk de norm is. Zouden vrouwen anders moeten gaan kiezen?
‘’Dat vrouwen zich focussen op die sectoren is een foute redenering vind ik. De gezondheidszorg bijvoorbeeld is niet opzettelijk in deeltijd, maar vrouwen hebben de sector zo gevormd. Waarom zou de zorg bij uitstek in deeltijd zijn? In Denemarken en Zweden is die sector juist niet in deeltijd. We hebben juist meer mensen nodig in de zorg, mede door het deeltijdmodel. Het tekort zou opgelost kunnen worden door meer uren te werken, want er zijn echt genoeg mensen binnen de sector.’’
Hoe kunnen we dit dan veranderen?
‘’Er kan verandering komen als de vrouw dat zelf wil. Vrouwen kunnen samen de norm veranderen. Dit zal wel heel lastig worden, omdat de norm ook bij ouders en partners leeft. Als vrouwen meer kunnen verdienen zal het model omgedraaid kunnen worden. De journalist Marieke Stellinga is bijvoorbeeld een sterke voorstander voor meer zelfstandige vrouwen. Zij vindt vrouwen niet ambitieus genoeg. Haar harde boodschap schrikt veel vrouwen af, maar zij kan zeker als een rolmodel functioneren.’’
Hebben we meer vrouwelijke rolmodellen nodig?
‘’Rolmodellen met een zachtere aanpak dan Stellinga zouden het voortouw kunnen nemen. Een harde aanpak werkt niet altijd, er moet een tussenweg worden gecreëerd. Dan krijg je nieuwe rolmodellen die genuanceerder zijn. Ook op de universiteit is dit belangrijk. De vrouwelijke hoogleraren moeten nu teveel mee in het mannelijke patroon. In Tilburg is er nu wel het Philip Eijlander Diversity Program, maar er kan nog veel meer aandacht worden besteed aan deze kwestie. Het is namelijk erg belangrijk. Elke universiteit zou hier meer aandacht aan moeten besteden.’’
Hoe ziet onze toekomst eruit?
‘’Millenials blijven vaker alleen. Zo gaan zij vaker alleen wonen en dan moet er dus meer inkomen zijn. Je kan dus minder leunen op je partner. Het huidig model is hier te riskant voor. Er is namelijk veel onzekerheid om te vertrouwen op de partner, omdat relaties vaker stukgaan. De vrouwen moeten dus zelf verandering willen. Door economische zelfstandigheid te winnen, kunnen zij een eind maken aan de achterstelling van vrouwen. Vrouwen hebben genoeg kwaliteiten en zijn qua menselijk kapitaal meer waard. De sleutel ligt dus echt bij jonge vrouwen.’’