De wetenschap van voetbal

De bal lag aan zijn voeten vanaf zijn vierde. En nu is Lucas Besters gepromoveerd tot een volleerd wetenschapper. In zijn proefschrift  Economics of professional football, dat hij afrondde in amper drie jaar en waarmee hij op 26 januari promoveerde, komen beide liefdes samen.

Een man of veertig zakte achterover in de blauwe klapzetels van de aula. Familie, vrienden en collega’s kwamen allemaal luisteren hoe Besters zijn mannetje stond tijdens de promotieplechtigheid. Terwijl hij tegenover zijn paranimfen opbiechtte dat hij gezond gespannen was, had hij niet door dat de rest van de zaal mee kon luisteren door de microfoon. Zenuwachtig is hij maar één keer in zijn leven geweest. “Als jeugdvoetballer van NAC Breda werd ik op mijn vijftiende geselecteerd voor de districtselectie van Zuid I, wat ruwweg de provincies Brabant en Zeeland omvat. Met die selectie deed ik mee aan een KNVB toernooi tussen de zes districtsteams. Je kan zeggen dat hier de beste honderd spelers van mijn leeftijd in Nederland aan meededen. Tegen verwachting in startte ik in de basis, wat al voor enige spanning zorgde. Maar het zweet brak me pas echt uit toen ik linksback werd gezet in plaats van mijn vaste positie als linksvoor.” Achteraf heeft Besters voor niets met knikkende knieën gestaan. “We wonnen het toernooi, ik had alle minuten gespeeld en een positie gevonden waar ik beter tot mijn recht kwam. Vanaf toen besloot ik nooit meer zenuwachtig voor iets te zijn voor iets dat je maar één keer in je leven doet. Het gaat namelijk ten koste van optimaal genieten.”

Jeugdselectie

Als tweedejaars C-speler werd Besters opgepikt door NAC Breda en heeft vier jaar in de jeugdopleiding gespeeld. Door gebrek aan plezier, aankomende VWO examens en het besef niet het grootste talent te zijn, is hij medio het vierde jaar gestopt. Geboren in februari, past hij zelf ook binnen het door hem onderzochte relative age effect. Dit effect zegt dat jeugdspelers geboren in het eerste half jaar veel meer kans maken gescout te worden dan als je in het tweede half jaar ter wereld kwam. Dit komt doordat ze fysiek en cognitief voorlopen op laatgeborenen, waardoor de relatief oudere spelers meer opvallen. Op die zeer jonge leeftijd, is een paar maanden jonger of ouder nog een wereld van verschil.

“Selecteren op biologische leeftijd gaat ten koste van het plezier”

Journalist Malcolm Gladwell heeft soortgelijke resultaten geboekt door internationale onderzoekers ook al eens beschreven in zijn boek Outliers. Besters voegt hier ook de uitloop van de gescoute spelers aan toe. Spelers die in de maanden van januari tot en met juni jarig zijn, worden eerder uit de selectie gekickt. “De grootste groep is gescout op basis van een beperkt aantal waarnemingen, maar als het puntje bij paaltje komt en zij een langere periode in de spotlight staan, vallen ze door de mand. In tegenstelling tot de spelers die jarig zijn in de maanden van juli tot en met december, die moeten opboksen tegen grotere jongens en ontwikkelen een grotere drang zich te bewijzen”.

Biologische leeftijd

’s Middags na de promotie verschijnt er op het nieuws dat meer voetbalclubs willen selecteren op biologische leeftijd. Is dit de oplossing? Besters denkt dat er sowieso te vroeg wordt geselecteerd en gescout. “Op hele jonge leeftijd is het lastig om talenten eruit te pikken. Al helemaal als je iemand een beperkt aantal keer ziet voetballen. Ik ben van mening dat je het beste grotere groepen bij amateurclubs kunt begeleiden met professionele training en financiële ondersteuning. Rond een jaar of vijftien zijn de spelers redelijk uitontwikkeld en kan je effectiever scouten.”

Zou je zoiets als biologische leeftijd invoeren en kijken naar de fysieke ontwikkeling, dan moeten alle clubs hierin meegaan en moet het hele systeem veranderen. Het kan ook negatief uitpakken: “Als je op lengte en gewicht een teamselectie maakt, is er een kans dat je niet met jongens van je eigen leeftijd in een team komt. Het lijkt mij niet wenselijk dat de leeftijdsverschillen te groot worden en jeugdspelers niet met hun schoolvriendjes samen kunnen spelen. Hierdoor kunnen de jeugdspelers deels het plezier verliezen.”

De trainer als zondebok

Veelbesproken is ook het nut van trainers en het nut om trainers halverwege het seizoen te wisselen na slechte resultaten, en ook daar deed Besters onderzoek naar. Wanneer een voetballer geen verschil in resultaat maakt, kan een trainer dat dan wel? Over het algemeen niet. Besters analyseerde de Premier League van seizoenen 2000/01 tot en met 2014/15 waarin er 84 trainers tijdens het seizoen werden gewisseld. “Men moet geen verbetering verwachten als gevolg van een trainerswissel, aangezien de teamprestaties na een slechte reeks verbeteren ongeacht de trainer, dus ook als de trainer niet ontslagen was. Er zijn natuurlijk uitzonderingen waarbij er wel een positief of negatief effect te zien is, maar dit ligt aan specifieke omstandigheden binnen een seizoen, en die hebben niet altijd te maken met de trainers. De voornaamste reden dat het bestuur een nieuwe trainer aanstelt, is dat aan de buitenwereld moet worden getoond dat ze actief proberen iets te doen aan de teleurstellende prestaties, of het nu helpt of niet. De trainer wordt, net als vroeger eigenlijk zijn functie was, gebruikt als zondebok.”

Gevulde stadionstoelen

In 2010 deden promotoren Jan van Ours en Martin van Tuijl al onderzoek naar het aantal stadionbezoekers in de Eredivisie, Besters was destijds onderzoeksassistent van Van Ours. In zijn proefschrift hebben ze deze dataset uitgebreid. “Er moest een hoop data verzameld worden voor dit onderzoek. Omdat er geen database van was, moesten de gegevens voor zestien seizoenen handmatig via internet gezocht en herschikt worden. Al deze handelingen voelen als verloren tijd, terwijl je eigenlijk tijdens het verzamelen in je achterhoofd analyseert.” De hypothese die hiermee kon worden getoetst luidde: als de uitslag van de wedstrijd onzeker is, is het aantal stadiontoeschouwers groter. Dit wordt al sinds de jaren vijftig en zestig gedacht, maar de resultaten voor voetbal kunnen dit slechts beperkt bevestigen. “Het verschil tussen bijvoorbeeld boksen en voetbal is dat bij boksen niet iedereen een duidelijke voorkeur heeft, maar de wedstrijd beter bekeken wordt wanneer de tegenstanders aan elkaar gewaagd zijn. Bij voetbal kijken supporters meestal naar de favoriete club die ze graag zien winnen. De prestatie, kwaliteit en reputatie spelen wel een minimale rol. Je ziet ook vaak dat als een club zoals Feyenoord langskomt, de bezoekersaantallen iets stijgen. Gedragseconomisch is de variatie in stadionbezoekers eigenlijk niet te verklaren.” In het onderzoek is ook gekeken naar de effecten van de invoering van de play-offs voor de Champions League en Europa League. Deze play-offs hebben het seizoen wat spannender gemaakt: “Hiervoor vinden we wel een positief effect, al is dit beperkt.”

Ode aan de promotoren en paranimfen

Samen met Van Ours, hoogleraar Economie aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam, en doctor Martin van Tuijl, Universitair hoofddocent aan de Universiteit van Tilburg, heeft Besters een gedeelde interesse in de sport voetbal. In 2009 schreef hij zijn bachelor scriptie bij Van Tuijl en in 2010 was Besters onderzoeksassistent bij Van Ours. “Ik heb veel geleerd in de afgelopen tweeëneenhalf jaar. De goede begeleiding heeft voor het hoge tempo gezorgd waarmee ik mijn proefschrift heb kunnen schrijven. Goede communicatie, eensgezindheid over de onderwerpen en een duidelijke taakverdeling leverde een soepele en plezierige samenwerking op.”

Zijn broer Casper en goede vriend Matthijs, die zelf bezig is met zijn PhD informatiemanagement, stonden hem bij tijdens de verdediging. “Zo’n ceremonie moet je meemaken met goede vrienden. Tijdens het onderzoek hebben ze mij meegemaakt en alles aangehoord.” Als dank mogen ze een uur in dezelfde houding blijven staan, wat achteraf toch wel vermoeiend was voor de twee begeleiders van de promovendus.

[caption id=”attachment_113213″ align=”alignnone” width=”100%”> Univers

_Advertentie.