Vrijheid in tijden van algoritmes

Aan de universiteit wordt werk gemaakt van digitalisering, algoritmes en machine learning. Technologische ontwikkelingen kunnen de mens vrijer maken, of juist onvrijer. Theatermaker Lucas de Man vraagt zich af wat het ertoe doet. In de Black Box sprak hij gisteren zijn ‘vrijheidsspeech’ uit. Filosoof Herman de Regt ging met hem in gesprek.

De Black Box was goed gevuld, toen Lucas de Man zijn betoog over vrijheid afstak. Om betrokken te blijven bij het publiek, liet hij de lampen aan. Het publiek, vervolgens, nam hij mee in een emotionele achtbaan. Het ene moment bracht hij een ode aan het leven, het andere schetste hij een doemscenario.

De Man’s speech ging over het idee van vrije wil, of het gebrek daaraan, en ons schrijnende tekort aan antwoorden op levensvragen. Volgens De Man hebben we geen vrije wil. Als mens zijn we maar kleine actoren in een supergroot geheel; of we nou in een democratie leven of een dictatuur, we leven ons leven en kunnen op weinig zaken invloed uitoefenen. Wat we op Facebook te zien krijgen wordt bepaald door algoritmes, en de wereldeconomie ligt in handen van algoritmes, die eigenhandig de prijzen op de beurzen laten stijgen of dalen.

Naast praktische voorbeelden had zijn betoog ook een filosofisch element. Mensen zijn dieren, ook wij hebben driften en behoeftes. Er is een drang naar macht, en een overlevingsinstinct. Maar als enige diersoort kunnen we vragen stellen, én weten we dat we de antwoorden niet altijd hebben.

“Eigenlijk weten we helemaal niets”

Om het belang van dit inzicht te illustreren, stelde De Man het publiek een simpele vraag: ”wat is vrijheid?” Vanuit de zaal kwamen er verschillende antwoorden. “En dat is precies mijn punt, we kunnen het al niet eens zijn over wat vrijheid precies is. Laten we ons eens realiseren dat er nergens een definitief antwoord op is. Eigenlijk weten we helemaal niets en weten we dat we het antwoord nooit gaan vinden. En dat is niet erg, want het maakt ons allemaal gelijk als mens.”

Na het betoog reageerde universitair hoofddocent filosofie, Herman de Regt, op de ‘Freedom speech’ van De Man. Hij benadrukte dat er een knik in de gedachtegang van De Man zit. “We weten misschien niet het antwoord op de vraag ‘wat is de zin van het leven’, maar dat betekent nog niet dat we helemaal niets weten.” Eigenlijk, zei De Regt, weten we een hoop namelijk ook wél. Ook van de conclusie van De Man blijft volgens De Regt niet veel over. “Oké, dan accepteren we dat we ‘niets’ weten, ‘now what’?” Want inderdaad, wat nu? Het verhaal van De Man kan opgevat worden als hoopgevend omdat we tenminste vragen kunnen stellen, of als een ronduit nihilistisch vertoog.

Benieuwd naar de volledige speech van Lucas de Man en de reacties van Herman de Regt en de zaal? Luister hieronder de geluidsopname van de avond terug. Of lees de volledige speech. [gview file=”https://universonline.nl/wp-content/uploads/univers/2018/04/vrijheidsspeech-lucas-de-man.pdf”]

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.