Boeven vangen met big data, mag dat?

Computers die op basis van big data aangeven in welke auto’s criminelen zitten? Klinkt als een sciencefictionfilm, maar het wordt werkelijkheid. Hoogleraar Global ICT Law Lokke Moerel plaatst kritische kanttekeningen bij deze ontwikkeling.

De politie werkt momenteel aan een proef waarmee zij door het gebruik van big data op zoek gaan naar potentiële verdachten. Dit project, in samenwerking met de technische universiteit Eindhoven, gaat in Roermond van start. Hier is sprake van een hoog criminaliteitsgehalte vanwege de Designeroutlet en de grensligging: magneten voor rondtrekkende bendes en winkeldieven. Tijdens de proef worden gegevens zoals kentekens, automerken, afgelegde routes, aantal personen in een auto en soort telefoons verzameld. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het bestaande camerasysteem en worden nieuwe ANPR-camera’s opgehangen. De verzamelde gegevens worden vervolgens gecombineerd en geanalyseerd. Doormiddel van een puntensysteem wordt verder bepaald of iemand als verdacht wordt aangemerkt.

Puntensystem

Hoe werkt dit puntensysteem? Als een auto en de inzittenden aan bepaalde criteria voldoen, worden er punten toegekend. Bijvoorbeeld als een auto vanuit Duitsland komt, een Roemeens kenteken heeft, richting de outlet rijdt en vier inzittenden heeft. Dit zijn allemaal criteria waarvoor men punten krijgt. Als een voertuig een bepaalde score heeft bereikt, wordt het gecontroleerd. Volgens de politie worden voertuigen echter niet zomaar als verdacht gezien, er moet echt iets aan de hand zijn. Men hoopt dat deze controles een afschrikkende werking hebben op criminelen.

Schending van Privacy

De proef klinkt veelbelovend, maar er zitten ook haken en ogen aan. Bijvoorbeeld de privacy van betrokkenen, wordt die niet geschonden? Lokke Moerel, advocaat bij Morrison & Foerster en hoogleraar Global ICT Law aan Tilburg University: “Sommige aspecten van deze proef zijn volgens mij wettelijk niet eens toegestaan. Uit de privacywetgeving volgt dat de genomen maatregelen proportioneel moeten zijn. Dit betekent dat je de vraag moet stellen: zijn de maatregelen in deze proef proportioneel voor het probleem dat je wil aanpakken?”

Moerel vervolgt: “Persoonlijk denk ik van niet. Er zijn andere, minder ingrijpende manieren om afwijkend gedrag van zakkenrollers en plofkrakers in een winkelcentrum te herkennen. Dat je camera data gebruikt om afwijkend gedrag te filteren en daar iemand op af stuurt, daar valt iets voor te zeggen. Dan is er echt een verdenking. In deze proef wordt data van iedereen die de stad binnenkomt verzameld. Normaliter wordt iemand verdacht en dan pas worden gegevens verzameld. Hier is sprake van een omgekeerde situatie. Dit is niet proportioneel.”

Discriminatie

Het is maar de vraag of de criteria waarnaar wordt gekeken, niet discriminerend zijn. Op basis van kenmerken zoals afkomst, rijgedrag en soort telefoon wordt iemand van criminele activiteiten verdacht. Moerel: “Je zal maar Roemeens zijn en niet zoveel geld hebben waardoor je samen reist en goedkope telefoons gebruikt. Bij deze proef gaat het niet om concreet verdacht gedrag van individuen, ongeacht hun afkomst, maar wordt gefilterd op groepskenmerken. Dan ligt stigmatisering en discriminatie op de loer. Alles bij elkaar is het maar de vraag of deze proef zo mag worden uitgevoerd.”

_Advertentie.