Brigada Ramona Parra: weerspiegeling van een universeel idealisme

Elke maand plaatst projectleider Academisch Erfgoed Pieter Siebers kenmerkende gebeurtenissen, personen, gebouwen of objecten in historisch perspectief. Deze keer: een bijzonder kunstwerk van het Chileense collectief Brigada Ramona Parra.

Eind oktober dook in Amsterdam een grote muurschildering op bij sloopwerkzaamheden in de wijk Osdorp. Het werk was lang verborgen achter een wand, maar bij de herontdekking werd al snel duidelijk dat het ging om een muurschildering die in de jaren ‘80 was gemaakt door het Chileense kunstenaarscollectief Brigada Ramona Parra, genoemd naar de jonge vrouw die in 1940 omkwam tijdens een betoging in Santiago de Chile.

Die brigade heeft ook haar sporen achtergelaten op Tilburg University. Tot in 2007 was tegen de buitenzijde van het Koopmansgebouw een manshoge en metersbrede schildering op spaanplaat aangebracht van diezelfde brigade. Op dat werk werd de repressie in het Chili van na de staatsgreep in 1973 van Generaal Pinochet uitgebeeld. Wie goed keek zag ook een paar Tilburgse elementen: de torens van de Heikese Kerk en de Hasseltse kapel, en natuurlijk een fabrieksgevel uit de tijd dat de textielindustrie in de stad nog dominant was.

Staatsgreep

Het werk werd in 1979 gemaakt door Chileense mensen van de brigade, samen met medewerkers en studenten. Het werk kon gezien worden als een uitdrukking van de solidariteit met ‘het verdrukte Chileense volk’. Dat leed onder repressies na de staatsgreep die president Allende het leven kostte en generaal Pinochet aan de macht hielp. Deze dictator was met steun van de Verenigde Staten – en de CIA in het bijzonder – in 1973 regeringsleider geworden, nadat Allende een aantal industrieën had genationaliseerd. Het neoliberale beleid van Pinochet oogstte bewondering bij economen als Milton Friedman, aanhanger van de vrije markteconomie en adviseur van VS-president Reagan.

Ook de muurschildering op de campus bleek niet bestand tegen de tand des tijds

Tegenstanders van Pinochets beleid hekelden echter de toenemende tweedeling, leidend tot meer en meer economische ongelijkheid. Ook stelden zij zich teweer tegen de repressieve acties tegen tegenstanders van het neoliberale beleid. Veel Chilenen ontvluchtten hun land en vonden onderdak in veelal Europese landen, zoals Nederland.

Stadsmuren

De Brigada Ramona Parra maakte de geëngageerde muurschilderingen aanvankelijk in Chili en zette die traditie voort in Nederland, waar meerdere stadsbesturen muren ter beschikking stelden om de politieke boodschap van Chileense vluchtelingen uit te dragen. Ook het bestuur van de Tilburgse universiteit stelde een prominente plek ter beschikking. De jaren ’70 stonden op vrijwel alle Nederlandse universiteiten in het teken van maatschappelijke betrokkenheid bij (vermeend) onrecht, waar dan ook ter wereld.

Zo legde de hogeschool de contacten met Zuid-Afrika aan banden, wegens de apartheid en werd het contact met computerleverancier Olivetti door de hogeschoolraad opgezegd toen bleek dat het Italiaanse bedrijf ook in Zuid-Afrika actief was. Daarentegen werden beurzen voor vluchtelingstudenten in het leven geroepen en werden samenwerkingsverbanden aangegaan met universiteiten in Zuid-Amerika en Oost-Europa, als een vorm van ontwikkelingssamenwerking.

Idealisme

De muurschildering paste wonderwel in die periode. Twintig jaar na de voltooiing ervan noemde toenmalig hoogleraar Straf- en Vreemdelingenrecht Anton van Kalmthout de schepping van Brigada Ramona Parra een ‘weerspiegeling van een universeel idealisme’.  Veel van het werk van de brigade is verloren gegaan, en ook de muurschildering op de campus bleek niet bestand tegen de tand des tijds. In 2007 werd het kunstwerk verwijderd, vanwege de erbarmelijke staat, aangevreten als de ondergrond was door allerlei ongedierte. Echter, de universiteit beschikt nog steeds over een ander groot werk van de brigade. Dat bevond zich tot aan het begin van deze eeuw in de hal van de voormalige theologische faculteit (bij het sportcentrum) en heeft eenzelfde thema. Het kunstwerk heeft een passende plek gevonden op de begane grond van het Dante gebouw, in de internationale omgeving van het University College.

Pieter Siebers is kunsthistoricus en verantwoordelijk voor het academisch erfgoed van Tilburg University. Hij is verbonden aan de divisie Executive Services en schreef onder de meer de Kleine encyclopedie – Tilburg University 1927-2017, waarin heden en verleden van de instelling worden belicht. Hij ontwikkelt momenteel een erfgoedportaal, dat toegang zal bieden tot onder meer de archieven en collecties van de instelling.

_Advertentie.