Wetenschappers willen minder vliegen om klimaat te redden

Wetenschappers willen minder vliegen om klimaat te redden

Even snel met het vliegtuig naar Berlijn of Londen om een conferentie of congres bij te wonen. Honderden wetenschappers vinden het niet meer van deze tijd. In een brief roepen zij universiteiten, faculteiten én medewerkers op tot een ambitieus klimaatbeleid. Er moet vooral minder gevlogen worden, ook aan Tilburg University. “We willen onze CO2-voetafdruk in de toekomst beperken.”

Wetenschappers worden vaak opgevoerd als deskundige in het klimaatdebat. Maar als hun eigen gedrag niet overeenkomt met wat ze uitdragen, ondermijnt dit hun autoriteit, stellen de klimaatbriefschrijvers. “Onderzoekers kunnen niet verwachten dat ze serieus worden genomen in het debat over klimaatverandering, als ze zelf de maatregelen die ze voorstellen niet uitvoeren. We moeten ons eigen verhaal op orde brengen als we willen dat anderen luisteren,” schrijven ze.

Dilemma

Het is een dilemma. Internationale contacten zijn in de academische wereld van groot belang, maar al die vliegreisjes bij elkaar hebben een enorme impact op het milieu. Onderzoekers dragen zelf bij aan een hoge uitstoot van broeikasgassen, terwijl er volgens de klimaatbriefschrijvers alternatieven zijn. Ze willen dat er actie ondernomen wordt: “afgewogen keuzes van onderzoekers; investeren in nieuwe communicatie; het in kaart brengen van emissies en het zetten van ambitieuze doelstellingen voor reductie.”

Universiteit Gent als voorbeeld

In Nijmegen wordt op dit moment onderzocht hoeveel wetenschappers het vliegtuig pakken. Wel al duidelijk is dat de Radboud-wetenschappers regelmatig naar steden vliegen zoals Berlijn, Hamburg, Parijs, Londen en München. Bestemmingen waar je ook in acht uur of minder met de trein kunt komen. “We willen de dialoog op gang brengen of vliegen naar deze steden wel nodig is”, aldus Green Office coördinator Thijmen Sietsma op Voxweb. Het is een onderwerp waar meer universiteiten mee worstelen. “In Leiden en Utrecht zijn ze op dit moment bijvoorbeeld hun vliegbewegingen aan het inventariseren.”

“Wetenschappers vliegen regelmatig naar bestemmingen waar je ook in acht uur of minder met de trein kunt komen”

Zowel de klimaatbriefschrijvers als Sietsma raakten geïnspireerd door het vliegbeleid van de Universiteit Gent. Daar besloot men onlangs om vliegtickets naar steden die binnen zes uur per bus of trein te bereiken zijn, niet langer te vergoeden. Gaat het om bestemmingen waar je met bus of trein binnen acht uur kunt zijn, dan beslist het afdelingshoofd voortaan of je mag vliegen. De CO2-uitstoot van overige vliegreizen compenseert de Belgische universiteit door milieuprojecten te financieren.

Tilburgs vliegbeleid

Ook Tilburgse onderzoekers pakken regelmatig hun koffer om internationale collega’s te ontmoeten, zo blijkt uit cijfers die Facility Service beschikbaar stelde op verzoek van Univers. In 2017 werden er in totaal 1.885 tickets geboekt voor medewerkers. In de eerste drie kwartalen van 2018 (over het laatste kwartaal konden nog geen gegevens worden verstrekt) waren dat 1.546 tickets. De meeste vluchten werden (in 2017) geboekt door TiSEM met 28 procent, daarna volgt TLS met 24 procent van de geboekte vluchten en TSB met 17 procent. TSH is verantwoordelijk voor 13 procent, TST 2 procent en de divisies gezamenlijk voor 16%.

Vliegkaart Europa

Het beleid van de universiteit is om vliegreizen naar dichtbij zijnde bestemmingen te ontmoedigen, zo blijkt uit de ‘Regeling vergoeding dienstreizen Tilburg University’: “Uit oogpunt van duurzaamheid worden dienstreizen met een buitenlandse bestemming tot 500 km (enkele reis) in principe per openbaar vervoer gemaakt. Indien openbaar vervoer voor buitenlandse reizen tot 500 km (enkele reis) niet mogelijk is of ondoelmatig dan kan gebruik worden gemaakt van een eigen vervoermiddel. Indien reizen per openbaar vervoer voor buitenlandse reizen vanaf 500 km (enkele reis) niet mogelijk is of ondoelmatig, dan kan gebruik worden gemaakt van een vliegtuig.” Centraal toezicht is er echter niet op dit beleid, de faculteiten en divisies controleren zelf of deze afspraken worden nageleefd.

Het beleid lijkt zijn vruchten af te werpen. In de top tien (zie afbeelding boven) van meest geboekte bestemmingen binnen Europa in 2018 staat maar één bestemming onder de 500 km, waar eigenlijk niet naartoe gevlogen mag worden. Dat is Londen, op plek 7 met 29 vluchten. Uit de rapportage is niet te herleiden of Londen de eindbestemming was, of dat er vanaf daar nog verder is gevlogen. Mogelijk was de totale reisafstand langer, en werd ook hier het vliegbeleid keurig gevolgd. De bestemmingen waar dit jaar het meeste naartoe werd gevlogen waren Kopenhagen met 53 vluchten, daarna Glasgow met 51 vluchten en op de derde plek staat Edinburg met 35 vluchten.

Vliegkaart wereld

Klimaat neutraal

De Tilburgse universiteit heeft op dit moment nog geen plannen om, ook bij bestemmingen die verder dan 500 kilometer zijn, het reizen per trein te promoten. Dit laat Marcel van Ieperen, directeur Facility Service, desgevraagd weten. Ook staan andere maatregelen zoals betere faciliteiten voor tele- en videoconferenties, of het stimuleren van wetenschappers om naar congressen te gaan die meer in de buurt zijn, niet op de agenda. Het onderwerp staat volgens Van Ieperen wel op de kaart: “Tilburg University wil haar CO2-voetafdruk van woon-werkverkeer en dienstreizen in de toekomst beperken. Er gaat een werkgroep aan de slag die hierover adviezen moet uitbrengen.”

Ook uit de officiële Energy Policy, die 7 november 2018 in de universiteitsraad is besproken, ontstaat het beeld dat de universiteit duurzaamheid serieus neemt en zich bewust is van de impact van niet-duurzame mobiliteit. In het beleidsstuk wordt een onderzoek aangehaald naar de totale CO2-voetafdruk van de universiteit in 2010. Daaruit bleek dat het grootste deel (meer dan 60 procent) wordt bepaald door woon-werkverkeer (van medewerkers en studenten) en door dienstreizen. Wat het precieze aandeel van de dienstreizen binnen die 60 procent is, werd (ook na navraag) niet duidelijk. Het College van Bestuur bevestigde tijdens de universiteitsraad dat, op het gebied van duurzaamheid, de meeste aandacht uitgaat naar mobiliteit. Op de tweede plek staat energiebeleid.

“Tilburg University wil haar CO2-voetafdruk van woon-werkverkeer en dienstreizen in de toekomst beperken”

“Tilburg University wil medewerkers en studenten stimuleren om bij woon-werkverkeer en dienstreizen voor de milieuvriendelijke opties te gaan”, vertelt Marieke de Kort, programmamanager duurzaamheid. “Dat houdt in dat we vooral auto- en vliegreizen willen ontmoedigen en de keuze voor het openbaar vervoer of de fiets makkelijker willen maken. De universiteit wil groeien, maar we moeten voorkomen dat er meer mensen op niet-duurzame manieren naar de campus komen.” Concrete plannen om vliegreizen te ontmoedigen zijn er volgens De Kort nog niet. “Er wordt op dit moment wel gewerkt aan een nieuw mobiliteitsplan, daarin zijn dit belangrijke discussiepunten.”

Klimaatbrief: nog weinig Tilburgse animo

De initiatiefnemers van de klimaatbrief hopen dat veel wetenschappers de brief ondertekenen, en dat dit uiteindelijk leidt tot een ambitieus klimaatbeleid op de Nederlandse universiteiten. Ondertussen hebben al ruim 400 medewerkers van verschillende Nederlandse universiteiten de brief ondertekend. Op het moment van schrijven zijn Mirjam van Reisen en Peter Achterberg de enige medewerkers van Tilburg University die hun namen aan dit initiatief verbinden.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.