Een halve eeuw werken, hoe overleef je dat?

Vijftig jaar, een halve eeuw, da’s langer dan de meeste relaties duren. Toch wordt er van je verwacht dat jij straks zo lang zal werken. En dat terwijl je studie nog niet eens is afgerond en je volgens de berichten nu al een halve burn-out hebt. Hoe ga je dat in godsnaam volhouden?

Met je mooie universitaire opleiding staan werkgevers straks misschien zelfs te springen om je een baan te geven. Maar dan moet natuurlijk het harde werk nog beginnen. “Werken is topsport,” waarschuwt arbeidsmarktprof Ton Wilthagen namelijk. Wat voor sport? “Je kunt het vergelijken met het lopen van een marathon. Maar dan wel eentje waarbij de finishlijn door het kabinet steeds verder naar achteren verplaatst wordt.”

Het goede nieuws is dat we met z’n allen gemiddeld steeds langer leven. Zo is de levensverwachting van mannen dit jaar nog 80,7 jaar en die van vrouwen 83,7. Volgens het CBS wordt dat over twintig jaar 84 jaar voor mannen en 87,2 voor vrouwen. Maar dat heeft wel financiële consequenties. Daarom hebben de afgelopen kabinetten de AOW-leeftijd aan die levensverwachting gekoppeld. Hoe ouder we worden, hoe later het pensioen. Ben je in 2000 geboren, dan begint je rustige oude dag volgens de huidige telling bij 71 jaar en 3 maanden. Maar daar kan nog wel een paar jaar bijkomen.

Ik ben meer bezig met uitzoeken wat ik leuk vind

“Ik denk niet dat die lange termijn al echt leeft bij de meeste studenten,” zegt Tim Haenen. Hij is student ondernemingsrecht en coördinator van de Juridische Bedrijvendagen. Dat wil niet zeggen dat het totaal ontbreekt aan enig toekomstbesef. “Veel studenten zijn vooral bezig met dingen naast hun studie doen die ze interessanter maakt voor een werkgever.” Bijvoorbeeld deelname aan een commissie, zoals Haenen doet met de organisatie van de bedrijvendagen. “Maar het is ook gewoon leuk om te doen en heel leerzaam.”

Nadenken over het eindpunt over een halve eeuw ligt ook niet zo voor de hand als je nog druk bezig bent met het bepalen waar je startpunt ligt. Haenen: “Ik zit nu in het derde jaar van mijn bachelor en ben me nog aan het oriënteren. Wil ik bij een grootschalig bedrijf, of liever een kleinschalig? Wat voor kantoor vind ik leuk, daar ben ik meer mee bezig. Je moet eerst ergens beginnen, dan zie je vanzelf wel hoe het gaat, Als ik ergens werk en het bevalt niet, dan verander ik gewoon van baan. Mensen switchen tegenwoordig heel snel.”

Job craften, pas je baan aan jezelf aan

Niet meteen een idee hebben wat je de komende vijftig jaar gaat doen is ook niet zo erg. De tijd dat werknemers een gouden horloge kregen van hun baas voor vijftig jaar trouwe dienst ligt al lang achter ons. Maar of je nu wel of niet vaak van baas of baan verandert, zaak is het wel die vijftig jaar zo fit en vrolijk en burnoutvrij door te komen. Hoe doe je dat? Dorien Kooij, onderzoekster Human Research Studies, heeft een tip: job craften. “Veel mensen denken bij een baan dat het is wat het is. Je doet het werk waar je voor aangenomen bent. Maar de invulling van dat werk kun je zelf sturen naar iets dat goed bij je past. Je kunt zelf invloed uitoefenen op je werk en werkomgeving. Dat is heel belangrijk, vaak is er veel meer ruimte voor aanpassing dan mensen zelf beseffen.”

Vijftig jaar werken is een hele tijd, beseft Kooij en de vraag hoe je dat tot op hogere leeftijd op een goede manier vol kunt houden is daarom belangrijk. Werk hebben waarbij je je prettig voelt is een goed uitgangspunt. “Als de ‘fit’ met je baan goed is, dan kun je heel lang doorgaan. Anders loop je het risico dat je op een gegeven moment uitgeblust raakt. Je moet je wel geregeld afvragen: past het nog? Mensen veranderen, maar als je steeds in dezelfde baan blijft zitten, kan het op termijn een ‘misfit’ worden.”

Je eerste baan kies je eigenlijk nooit verkeerd

Thijs Kramer, kersvers afgestudeerd in Strategic management na een bachelor Econometrie, is hard bezig met de sollicitaties voor de eerste baan in zijn afgestudeerde leven. Consultant bij een Zuidas-firma, dat zou het moeten worden. Daar komt nogal wat bij kijken, legt hij uit. Zes interviews, analytische- en vaardigheidstesten, een recruitmentgesprek en een persoonlijkheidstest. Maar zelfs met zoveel moeite voor een baan, betekent dat niet dat hij die per se lang wil doen. “Alle keuzes die je maakt op de arbeidsmarkt zijn tijdelijk. Je eerste baan kies je eigenlijk nooit verkeerd. Vind je het niet leuk, dan ga je wat anders doen. En als je het wel leuk vindt, blijf je langer.”
Het idee om een halve eeuw te moeten werken schrikt hem niet af. “Als je er zo over nadenkt is vijftig jaar wel heel lang. Maar ik leef nu van keuzemoment naar keuzemoment. Nu ga ik dit doen, misschien over twee jaar wel iets heel anders. Je moet gewoon niet te ver vooruitdenken. Bovendien: als je doet wat je leuk vindt, valt het wel mee. En als het zo is dat ik het over dertig jaar leuk zou vinden om tuinman te worden, al kan ik het me niet voorstellen, dan ga ik gewoon dat doen.”

‘Alle keuzes die je maakt op de arbeidsmarkt zijn tijdelijk’

Kramer mag dan nog niet precies weten wat zijn ideale baan is, hij weet al wel hoe hij het werk gaat doen. “Ik ben bovengemiddeld ambitieus. Ik heb de drive om te willen zien hoe ver ik kan komen in de wereld. Ik weet wel dat ik de komende tien jaar niet in een baan van negen tot vijf zal werken. Ik denk dat de baan waar ik nu op solliciteer bij me past, maar als dat niet zo is, ga ik ander high profile werk zoeken.”

Ken jezelf

Zo’n carrière aan de Zuidas is voor velen het ideaal, maar niet zonder gevaren, waarschuwt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt. “Je moet meteen fors presteren. Je bent vaak niet voor tien uur thuis. Als je daar begint speel je meteen in de eredivisie. Dan moet je stevig in je schoenen staan. Anders loop je het risico dat je te vroeg piekt.” Terwijl een loopbaan neerkomt op een marathon, bestaat het werken in zo’n omgeving uit een opeenvolging van sprinttoernooien op hoog niveau, legt Wilthagen uit. “En als werken topsport is, gedraag je daar dan ook naar.”

Het komt aan op goede voorbereiding. Je moet voldoende getraind zijn, ook voor de lange termijn en vooral jezelf leren kennen, adviseert hij. “Het is van enorm belang dat je tijdens je studie al leert hoe je in elkaar zit. Hoe reageer ik op bepaalde situaties? Waar moet ik beter in worden? Op een congres hoorde ik Maarten van der Weijden spreken. Hij legde uit dat hij in de voorbereiding naar de Olympische Spelen met zijn trainer besprak wat zijn zwakke punten waren, waar de problemen zaten. En dat op basis daarvan keuzes werden gemaakt. Als je nu niet van jezelf weet waar je goed in bent, en je volgt gewoon de meute, dan kun je van een koude kermis thuiskomen.”

Gedroomd bestaan

Idealerwijs begin je natuurlijk al tijdens je studie aan een hotte startup die al in de eerste jaren exponentieel uitgroeit tot het nieuwste whatsfacetindertwit-platform. Rond je dertigste verkoop je de boel voor honderden miljoenen, of zelfs een paar miljard. En de rest van je leven dobber je de wereld rond met je zeiljacht. Terwijl je voor de vorm af en toe nog een even een bedrijfje begint en daarnaast wat investeert in startups die wel eens de next big one zouden kunnen worden. Je TED-talkt hier en daar en schrijft nog wat boeken, want zo’n levensverhaal moet wel inspirerend zijn voor de gehele volgende generatie.

Voor de meesten van ons wacht op zijn best een goedbetaalde uitdagende functie binnen loopbaan die langer zal gaan duren dan die van je ouders, grootouders en doorgaans ook overgrootouders. Pensioengedachten van de generaties hiervoor gingen over hoeveel jaar voor je 65^ste je eventueel eerder kon stoppen.

Thijs Kramer maakt zich er niet teveel zorgen over. Hij zegt realistisch te zijn en open te staan voor alles. “Ik zie wel wat er in de toekomst op mijn pad komt. Ik hoop dat ik terecht kom op een plek waar ik blij van word. Ik heb de ambitie om CEO te worden, maar bij wat voor bedrijf en hoe groot, dat moet nog blijken. Ik merk vanzelf wel waar de grens ligt bij mij.”

Reis naar de maan

Om het geld is het hem niet zo te doen, zegt Kramer. “Ik geef niet zo veel om spullen. Ik hoef geen horloge van 30.000 euro. Dan ga ik liever naar een Olympische finale van de 100 meter atletiek voor 3.000 euro. De beste herinneringen heb ik aan ervaringen die ik heb opgedaan. Het liefste zou ik mijn geld dan ook uitgeven aan een ruimtetrip, of een maanreis.”

Mijn naam naast de deur

Ook Tim Haenen kijkt vol vertrouwen naar de toekomst. “Om te voorkomen dat je last krijgt van prestatiedruk, moet je voor jezelf grenzen stellen. Dat is wel voor mij, dit niet. Mijn vader heeft een eigen zaak, daar ben ik mee opgegroeid. Uiteindelijk ambieer ik dat zelf ook. Het lijkt me heel mooi om mijn naam uiteindelijk ergens op te hebben staan.

Een open houding is van belang om het op de langere termijn vol te houden, zegt Dorien Kooij. “Je moet je blijven aanpassen. Het is belangrijk om vooruit te blijven kijken en te anticiperen.” In een periode van vijftig jaar kunnen namelijk verschillende technologische revoluties elkaar inhalen. De hipste robots van morgen zijn het achterhaalde oude roest van overmorgen. ”Om ervoor te zorgen dat je straks niet vastzit in iets dat verdwijnt, is het zaak dat je steeds bijleert en meegaat met de ontwikkelingen.”

Denk ook eens aan België

Ondertussen denkt Ton Wilthagen dat een van de oplossingen voor een lang en gelukkig arbeidsleven wel eens van onze zuiderburen zou kunnen komen. In België bestaat al een tijdspaarregeling. Je werkt een bepaalde periode heel veel om in een andere periode minder te kunnen werken. “In essentie is zo’n regeling heel interessant, maar in Nederland willen we er nog niet aan. Het zou niet efficiënt zijn. We weten ook niet zo precies hoe het dan vorm zou moeten krijgen.”

Net als Kooij benadrukt hij dat scholing vooral de sleutel is, maar er mag wel wat veranderen. “De scholingsfondsen lopen nog achter, die zijn vaak nog uit de tijd dat mensen heel lang bij dezelfde baas bleven. Het is net als in topsport. Als je maar door blijft zwoegen, geen tijd hebt om te trainen, dan loop je het risico dat mensen vroegtijdig opbranden.”

_Advertentie.