Laat snel een sterke vrouw opstaan

In het huidige versnipperde politieke klimaat kan een vrouwelijke premier hét verbindend alternatief zijn, betoogt hoogleraar Ton Wilthagen.

Tenzij het huidige kabinet eerder vastloopt, vindt de volgende Tweede Kamerverkiezing plaats op 17 maart 2021, dus over precies twee jaar. Het bedrijfsrisico van een voortijdige val van het kabinet is overigens na de provinciale verkiezingen van afgelopen week niet gering.

Als de stemming in Nederland blijft zoals die nu is, zou het zomaar kunnen dat over twee jaar een premier aantreedt die openlijk heeft verklaard dat vrouwen pas verstandig worden als ze te maken krijgen met een rechtse mannelijke partner die ze gezond verstand bijbrengt. Iemand die andere culturen als minderwaardig en erger betitelt en die er schik in heeft in zijn retoriek te verwijzen naar uiterst bedenkelijke symbolen en begrippen.

Tegelijkertijd hebben de afgelopen verkiezingen ook glashelder gemaakt dat in de Nederlandse samenleving veel onvrede valt op te zuigen en dat mensen de stofzuiger zelf dan maar voor lief nemen. Of geen zin en tijd hebben om onder de motorkap van die stofzuiger te kijken. Dat is een ­belangrijk signaal, dat absoluut ­serieus moet worden genomen, maar dat wisten we al.

Spelerswisselingen

De gangbare theorie is dat het politieke systeem alarmerende nieuwe partijen opneemt, waardoor ze wel mee moeten in het systeem, zij daardoor deradicaliseren en de achterban enigszins tevreden wordt gesteld. ­Bovendien lukte het tot nu toe redelijk om de tegenpartijen buiten regeringsdeelname en bestuur te houden, zowel nationaal als lokaal.

De ervaringen met het wel opnemen (LPF en gedoogconstructies met de PVV) zijn slecht en leidden tot instabiele coalities. Er zijn genoeg redenen om aan te nemen dat die vlieger niet blijft opgaan. De gevestigde politieke partijen zullen grote moeite hebben de kiezers en bevolking ervan te overtuigen dat zij nog steeds het ­redelijk alternatief zijn. Zij slagen er slecht in het politiek en maatschappelijk debat en, veel belangrijker, de denkbeelden en gesprekken op straat en in de wijken te vernieuwen. Daarover moet de komende tijd veel worden nagedacht.

Daarnaast zullen er ook spelers­wisselingen plaatsvinden. Mark Rutte blijft niet eeuwig premier en gaat ­andere dingen doen. Wat men ook van hem vindt, hij heeft wel jarenlang en flexibel gelaveerd tussen uitersten. Personen kunnen uiteraard worden vervangen, maar zijn in het politieke verhaal van grotere betekenis dan wordt gedacht.

63 jaar na Marga Klompé

Niemand heeft een panklaar recept voor het tegengaan van verdere ­polarisatie en versnippering in de Nederlandse samenleving en politiek. Hoe te vermijden dat het pragmatische, welvarende en in de ogen van de wereld zo sociale Nederland, trekjes gaat krijgen van het Amerika van Trump, het Hongarije van nu of Oostenrijk in eerdere periodes? Eén van de aan­knopingspunten kan wellicht ­worden gevonden op het vlak waar Nederland enorm achterloopt in ­vergelijking met andere ontwikkelde landen: de politieke arbeidsmarkt.

In 1956, dus 63 jaar geleden, werd Marga Klompé de eerste vrouwelijke minister in Nederland. Daarna zijn er meer vrouwelijke ministers ­benoemd, maar er is nog nooit een vrouwelijke premier aangetreden. Dat is merkwaardig. We weten immers uit onderzoek dat organisaties met ­vrouwen in management en bestuur beter functioneren dan organisaties waar vrouwen niets te zeggen hebben. Vrouwen zijn minder egocentrisch gericht dan mannen en ­geneigd bredere afwegingen te ­maken. Ook zijn vrouwen in Nederland al enkele jaren beter opgeleid dan mannen. Zij halen betere resul­taten op de universiteiten dan ­mannelijke studenten.

Kijk eens naar Nieuw-Zeeland

De betekenis van een vrouwelijke premier als verbinder in de complexe en dringende politieke situatie waarin Nederland is aanbeland, kan weleens groot en positief zijn. Denk als voorbeeld niet alleen aan de Scandinavische landen, die ons ver vooruit zijn, maar ook aan de bewondering die de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern terecht oogst. Zij werd op 37-jarige leeftijd de jongste regeringsleider ter wereld, nadat ze haar loopbaan was begonnen als onderzoeker bij het kabinet van een andere vrouwelijke premier, Helen Clark.

Het zou om deze redenen fantastisch zijn als er op korte termijn juist een sterke vrouw opstaat. Iemand die nu al kan gaan warmlopen en die alle steun en coaching krijgt die nodig is. Desnoods wordt er rond deze vrouw een nieuwe politieke partij en beweging gebouwd, die in 2021 flink gaat scoren. Of via lijstverbindingen. Het is hoog tijd voor een vrouw die juist mannen meer verstand bijbrengt. Laat kandidaten zich maar melden.

_{Ton Wilthagen is hoogleraar arbeidsmarkt aan de ­Tilburg University.}

_Advertentie.