Is het einde van de globalisering in zicht?

De spanning tussen China en het Westen loopt op. Dat uit zich vooral in economische krachtmetingen en handelsdisputen. Gaat er een nieuw tijdperk van protectionisme aanbreken?

Bron: Wikimedia

Meng Wanzhou, CFO van de Chinese tech-gigant Huawei , werd eind vorig jaar opgepakt in Canada. Dit gebeurde op verzoek van de Verenigde Staten. De regering van het land meent dat Huawei sancties tegen Iran heeft overtreden en dat Meng daar een aandeel in had. De arrestatie is een voorlopig dieptepunt van de handelsoorlog tussen de VS en China.

Het voorval is slechts een van de vele voorbeelden die de verkoeling van de relaties tussen China en Amerika illustreert. Een ontwikkeling die ook Europa aangaat. Zo gaan er in de Nederlandse politiek stemmen op om Huawei te weren als partner bij het aanleggen van een 5G-netwerk. Volgens de AIVD zou de Communistische Partij van China een te dikke vinger in de pap hebben bij het bedrijf, wat Nederland kwetsbaar zou maken voor spionage. De Europese Unie is echter verre van eensgezind over dit onderwerp: landen als Duitsland en België zien Huawei niet als bedreigende factor.

Maar hoe staan deze ontwikkelingen gezien vanuit het internationaal handelsrecht? Is het business as usual, of staan we aan de vooravond van een verandering in de internationale handelsverhoudingen? Professor Europees- en Internationaal Handelsrecht en voorzitter van TILEC (Tilburg Law and Economic Centre) Panos Delimatsis: “Huawei is een eigenaardige zaak. Het bedrijf heeft zijn eigen expertise ontwikkeld in een kort tijdsbestek en buiten het zicht van het Westen. Het Westen was niet gefocust op wat we noemen ‘agressief industrieel beleid’, dat is beleid waarbij een staat zich focust op het opbouwen van een nationale kampioen – een bedrijf dat zowel qua omvang, omzet en kennis een straatlengte voorsprong heeft op de rest.”

Eigen ruiten ingegooid

“Het Westen had vooral de focus op het betreden van de potentieel lucratieve Chinese markt. Intussen bouwde Huawei dus aan zijn expertise met als gevolg dat de 5G-markt nu wordt gedomineerd door twee spelers: Qualcomm, een Amerikaans bedrijf, en Huawei.

Nu zit Qualcomm in een turbulente periode omdat het bedrijf van verschillende kanten beschuldigd wordt van monopolisering of het misbruik maken van zijn dominante marktpositie. Dat heeft het bedrijf verzwakt omdat zulke overtredingen beboet worden. Het Amerikaanse ministerie van Justitie beseft nu pas dat het in zijn eigen voet heeft geschoten. Want terwijl Qualcomm werd verzwakt door haar eigen overheid bleef Huawei groeien.”

Bron: Wikimedia

Staatsveiligheid

“Daardoor verkeren Westerse landen nu in de situatie dat ze de volgende keuze hebben: zaken doen met Huawei om een 5G-netwerk te bouwen, of helemaal geen 5G-netwerk te bouwen”, vervolgt Delimatsis. “Dat is geen fijne positie. Wat je nu dus ziet gebeuren is het opkomen van de ‘Staatsveiligheidsuitzondering’. Dit is een bepaling in de GATT (General Agreement on Trade and Tarifs – een belangrijke tekst in de bepalingen van de Wereldhandelsorganisatie, red.), die zegt dat staten bedrijven of producten mogen weren wanneer de staatsveiligheid in het geding is.”

“Dit is een kleine regel die tot voor kort nooit gebruikt werd, zelfs niet in de Koude Oorlog. De angst bestond immers dat wanneer één staat deze regel op buitenlandse bedrijven zou toepassen, dit een domino-effect zou hebben en dat binnen de kortste keren ieder land van de regel gebruik zou maken om buitenlandse bedrijven te weren”, vertelt Delimatsis.

Protectionisme

“Maar dit veranderde allemaal met de presidentsverkiezing van Donald Trump”, gaat Delimatsis verder. “Sinds zijn aanstelling wordt de staatsveiligheidsuitzondering vaak gebruikt. Het heeft tot gevolg dat het landschap voor internationale handel in toenemende mate wordt gevormd door pesterijen zoals het ophogen van tarieven voor invoer. De arrestatie van Meng Wanzhou kun je zien als onderdeel daarvan.”

Ook verschillende Nederlandse politieke partijen, waaronder Groenlinks en de VVD, zouden Huawei liever mijden als partner bij het aanleggen van een 5G-netwerk. Maar er zitten risico’s verbonden aan het uitsluiten van Huawei. “Voor regio’s die veel exporteren, zoals de EU maar ook de VS, ligt het domino-effect op de loer, dat ieder land een meer protectionistisch handelsbeleid gaat voeren. Daarbij zijn het juist de VS en de EU die landen als China hebben beschuldigd van het weren van buitenlandse bedrijven. De VS en de EU moeten zich afvragen of ze willen dat China hen van hetzelfde gaat beschuldigen.”

Einde van de globalisering?

“We moeten ons afvragen of we zoiets wel willen. De kans bestaat dat er een nieuwe periode van protectionisme aanbreekt, waarin ieder land uitsluitend werkt met zijn binnenlandse jurisdictie. Dat zou het einde betekenen van de globaliseringsbeweging”, zegt Delimatsis. “De EU moet overwegen of dat wenselijk is. Werkt het in haar voordeel als de internationale handel op een lager pitje komt te staan of is ze erbij gebaat als de globalisering doortrekt? Uiteindelijk moet het antwoord op deze vraag leidend zijn in hoe Europa zich opstelt naar China.”

_Advertentie.