De renovatie van het Koopmansgebouw

Elke maand plaatst projectleider Academisch Erfgoed Pieter Siebers kenmerkende gebeurtenissen, personen, gebouwen of objecten in historisch perspectief. Deze keer: het gerenoveerde Koopmansgebouw.

In de zomer betrekken de medewerkers van de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, die zich nu in diaspora over de campus bevinden, het geheel gerenoveerde Koopmansgebouw. Dat gebouw dateert van 1972 en is een ontwerp van Jos. Bedaux, de architect die ook het Cobbenhagengebouw, het Goossensgebouw, het Simongebouw, studentenkerk Maranatha en het sportcentrum ontwierp.

Tweede gebouw van Bedaux

Het Koopmansgebouw is het tweede gebouw dat Bedaux voor de universiteit ontwierp en lijkt op het eerste gezicht in vrijwel niets op het Cobbenhagengebouw. Bij nadere beschouwing echter zien we dat beide gebouwen over enkele vergelijkbare details beschikken. Het meest opvallende is het gebruik van ruw beton, waarin vaak de structuur van de houten bekisting nog zichtbaar is. In de architectuur wordt dit vaak beton brut genoemd, waarnaar een stroming is genoemd: het brutalisme.

Een van belangrijkste representanten daarvan is de Zwitserse architect Le Corbusier, de ontwerper van het in 1952 geopende wooncomplex Unité d’Habitation in Marseille. Dat kenmerkt zich niet alleen door het beton brut, maar ook doordat het op pijlers staat. Men kan er onderdoor lopen, waardoor het enorme gebouw toch enigszins rank overkomt.

Het lijdt geen twijfel dat Bedaux het gebouw gezien heeft, onder architecten was het complex in Marseille in de jaren ’50 welhaast een bedevaartsoord. Critici daarentegen hadden weinig op met het brutalisme, vooral omdat de grote complexen het landschap en de omgeving te veel zouden domineren. Dat verwijt trof ook Bedaux, en het was afkomstig van hoogleraren die het gebouw zo hoog vonden dat het schade zou doen aan ‘de schaal en waardigheid’ van het bestaande gebouw.

Extern adviseur moet conflict oplossen

Zoals dat gaat bij lastige conflicten kwam er een extern adviseur aan te pas, de Delftse architect en hoogleraar Van den Broek. Die was verbonden aan het fameuze bureau Van den Broek en Bakema, ontwerpers van onder meer de Van Nelle fabrieken in Rotterdam en het wooncomplex in Tilburg, dat bekend is onder de naam Kattenrug. Het ontwerp, zo stelde Van den Broek, verdiende zeker waardering, maar het zou mooi zijn als er nog meer tot uitdrukking kon worden gebracht dat het geen gewoon kantoorgebouw was, maar een werkplaats voor de drie faculteiten die de universiteit toen telde.

Dat advies trok de twijfelaars over de streep en Bedaux kon bij de opening in 1972 dan ook het volgende zeggen: “In mijn ogen stond het bestaande gebouw te eenzaam en te monumentaal, te plechtig voor een gewone bewoning door de hogeschoolgemeenschap. Door de hoogbouw is er een sfeer van werken bijgekomen, waaraan het oude gebouw behoefte had”.

Van de gelegenheid maakte Bedaux gebruik om wat feiten te delen: het gebouw rust op 381 palen, met een lengte van elk 12 meter. Op elke paal rust een gewicht van 125 ton. Op de palen liggen enorme betonnen dwarsliggers van 4 x 2.5 meter, die mede het fundament van het gebouw vormen.

Belangrijke veranderingen

Na twee jaar renovatie zal het gebouw op twee punten ingrijpend veranderd zijn. De oude werkkamers, gescheiden door tussenmuren, hebben plaats gemaakt voor een (niet onomstreden) transparante en flexibele indeling van de verdiepingen.

Nog meer in het oog springt het verdwijnen van de achterwand en de technische ruimte aan de linkerzijde van het gebouw. Hiervoor in de plaats zijn glazen wanden gekomen, waardoor veel meer zichtbaar wordt hoe fraai dit gebouw opgaat in de parkachtige campus.Pieter Siebers is kunsthistoricus en verantwoordelijk voor het academisch erfgoed van Tilburg University. Hij is verbonden aan de divisie Executive Services en schreef onder de meer de Kleine encyclopedie – Tilburg University 1927-2017, waarin heden en verleden van de instelling worden belicht. Hij ontwikkelt momenteel een erfgoedportaal, dat toegang zal bieden tot onder meer de archieven en collecties van de instelling.

_Advertentie.