Psychische problemen delen op je werk? Beter van niet

Een grote groep Nederlanders kampt met psychische problemen. Wie te maken heeft met dit soort klachten komt vaak voor een dilemma te staan: zal ik mijn werkgever en collega’s inlichten? Zolang het je werk niet beïnvloedt is het beter van niet, concludeerden Tilburgse wetenschappers. En als het echt niet anders kan? Dan is het verstandig om goed na te denken hoe de boodschap wordt gebracht.

Depressie, verslaving, angststoornis, burn out, adhd – het spectrum aan psychische aandoeningen is breed. Veel Nederlanders hebben psychische problemen of krijgen die op een bepaald moment in hun leven. Het is één van de belangrijkste redenen voor ziekteverzuim.

Wie worstelt met mentale klachten, worstelt vaak ook met de vraag of openheid op het werk een goed idee is. Het is immers niet fijn om met een geheim rond te lopen. Bovendien kan openheid ruimte creëren voor begrip en werkaanpassingen. Maar de kans dat het negatief uitpakt is groot, vertelt dr. Evelien Brouwers, senior onderzoeker bij Tranzo (Tilburg University).

“Als je vertelt dat je een burn out hebt gehad of lijdt aan depressies, bestaat het gevaar dat mensen van alles voor jou gaan invullen. Dat ze bij de mogelijkheid van een nieuw project al vaststellen: ‘dat is te moeilijk voor haar, dat kan zij vast niet’. Omdat je een stempel hebt.”

Het belang van werk

“Goed werk is goed voor de gezondheid”, stelt Brouwers, die arbeidsparticipatie van mensen met psychische problemen onderzoekt. Werk is van groot belang voor je ontwikkeling, je inkomen, sociale contacten en om structuur in je leven aan te brengen. Mensen die hun baan verliezen, gaan in gezondheid achteruit.

Evelien Brouwers

“Als je kijkt naar welke mensen het snelst uitvallen bij arbeid en wie het vaakst een uitkering krijgt, dan zijn dat steeds mensen met psychische problemen. Zij doen niet optimaal mee aan de arbeidsmarkt. Dit ligt lang niet altijd aan hen maar ook aan vooroordelen over mensen met psychische problemen.”

Belangrijk dus om uit te zoeken wat er nodig is om deze mensen aan het werk te krijgen en te houden.

Dat het voor mensen met psychische problemen lastig is om aan een baan te komen en die te behouden, heeft te maken met stigma’s en discriminatie, vertelt Brouwers. “Ik ben zelf psycholoog en het valt me steeds meer op dat de manier waarop we naar anderen kijken van grote invloed is op welke kansen mensen krijgen. ”

Het wel of niet vertellen over mentale problemen is dan ook een interessant dilemma voor de onderzoekster. “Als je het te gemakkelijk vertelt aan de verkeerde persoon, dan kan het tegen je gebruikt worden. Openheid leidt dan tot discriminatie. Aan de andere kant: als je het onder de juiste omstandigheden vertelt, krijg je misschien juist begrip en eventueel werkaanpassingen. Dan is het juist een manier om mensen binnen boord te houden.”

Het is bovendien een kwestie waar niet alleen mensen met psychische problemen tegenaan lopen, vertelt Brouwers. “Mensen met kanker, diabetes of hiv zitten met ditzelfde dilemma. Het gaat dus over een hele grote groep.”

Rondlopen met een geheim

Vertellen of verzwijgen? Die vraag stelden Brouwers en haar collega’s aan vertegenwoordigers uit vijf groepen die met dit openheidsvraagstuk te maken hebben: werkgevers, HR managers, mensen met psychische problemen, ervaringsdeskundigen en re-integratieprofessionals zoals job coaches en bedrijfsartsen. Hun unanieme antwoord: als de klachten je werkt niet beïnvloeden, kun je het beter niet vertellen. De nadelen van openheid wegen vaak zwaarder dan de voordelen.

Brouwers: “Het ultieme nadeel is dat je een baan niet krijgt of die juist kwijtraakt. Ook kan het gebeuren dat mensen over je gaan roddelen of dat je bepaalde kansen niet krijgt, omdat anderen voor jou invullen dat je iets niet kunt.”

Als je het te gemakkelijk vertelt aan de verkeerde persoon, dan kan het tegen je gebruikt worden.

Maar voordelen zijn er dus ook. “Je kwetsbaar opstellen en openheid van zaken geven kan relaties in de werkomgeving verbeteren. Mensen waarderen je eerlijkheid en gunnen je sneller iets. Je kunt makkelijker aangeven wat je nodig hebt om je werk goed uit te voeren, waardoor je beter functioneert. Als je niks zegt, krijg je ook niks.”

Jezelf mogen zijn is ook een belangrijke reden voor openheid, vertelt Brouwers. “Mensen met psychische problemen gaven aan dat het ontzettend zwaar kan zijn om met een geheim rond te lopen. Dat kan zoveel stress opleveren dat ze daar weer extra problemen van krijgen.” In zo’n geval is open kaart spelen dus toch het advies.

Bereid je goed voor

Het is belangrijk hoe je de boodschap vervolgens brengt, blijkt uit hetzelfde onderzoek. “Er zijn veel factoren van invloed op hoe het gaat uitpakken”, vertelt Brouwers. “Op de meeste heb je geen invloed. In tijden waarin er weinig werk is, heb je een grotere kans dat openheid negatief uitpakt. Op sommige aandoeningen, zoals burn out, autisme of overspannenheid, wordt positiever gereageerd dan op verslaving of schizofrenie. Bepaalde sectoren zijn bovendien milder dan andere voor mensen met psychische klachten. Allemaal zaken waar je geen invloed op hebt.

Waar je wel invloed op hebt is de wijze van openheid. De timing, de inhoud van je boodschap, de persoon waaraan en de manier waarop je het zegt, die hebben een grote invloed op de uitkomst.”

De onderzoeker adviseert dan ook om zo’n gesprek tot in de puntjes voor te bereiden. “Oefen met vrienden en bedenk goed wat je wel en niet vertelt. Wees terughoudend met medische en persoonlijke informatie. Ga dus niet vertellen wat je diagnoses zijn en waar je zoal last van hebt, maar geef aan onder welke omstandigheden jij juist goed functioneert. Je bent of wordt werknemer, daar moet het over gaan.”

Een veilige werkplek voor iedereen

Allemaal tips gericht aan het individu, terwijl het juist ook een probleem van de samenleving is, beaamt de onderzoeker. “Deze tips kunnen mensen wapenen tegen het stigma, maar dat betekent niet dat we niks aan het stigma moeten doen.” Een belangrijke taak ziet ze daarin voor de media, waarin mensen met psychische aandoeningen keer op keer als gevaarlijk en onberekenbaar worden neergezet. Dat geeft een vertekend beeld.

“Stigma en discriminatie begint met een gebrek aan kennis of door onjuiste kennis”, legt Brouwers uit. “Uit onderzoek van Trimbos blijkt dat 43 procent van de Nederlanders op een gegeven moment in hun leven een psychische aandoening heeft, dan kan het niet zo zijn dat al die mensen gevaarlijk zijn.

HR-managers en werkgevers zijn vaak bang om mensen met gezondheidsproblemen aan te nemen, terwijl veel van hen juist enorm gemotiveerd zijn om hun werk goed te doen. Ze zijn heel loyaal en kunnen veel betekenen voor een bedrijf.”

Openheid kan volgens Brouwers ook bijdragen aan een veilige werksfeer voor alle werknemers. “Als een collega iets persoonlijks deelt en daar wordt goed op gereageerd, dan durven anderen ook eerder open te zijn. Op zo’n inclusieve werkplek kunnen mensen het beste uit zichzelf halen. Welke werkgever wil dat nou niet?”

_Advertentie.