Dies Natalis

Elke maand plaatst projectleider Academisch Erfgoed Pieter Siebers kenmerkende gebeurtenissen, personen, gebouwen of objecten in historisch perspectief. Deze keer: de Dies Natalis, de verjaardag van de universiteit.

Op 21 november viert de universiteit de zogenoemde Dies Natalis. En dat is Latijn voor ‘dag van geboorte’. Het is een plechtige, academische ceremonie die in de aula plaatsvindt, waar hoogleraren in toga verschijnen en waarin een spreker van naam zijn of haar licht laat schijnen over zaken die de universiteit aangaan. Dit jaar is dat prof. dr. Lex Bouter, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam als Professor of Methodology and Integrity. Wetenschappelijke integriteit is een actueel onderwerp in universitair Nederland, dat regelmatig wordt opgeschrikt door plagiaat, fraudes en wat dies meer zij.

Daar gaat het echter in deze column niet over, die gaat over de Dies – zoals de Dies Natalis vaak kortweg wordt genoemd. Dit jaar vindt de 92^e verjaardag van de universiteit plaats, die deze geboortedag altijd viert op de derde donderdag van november. Wie daar even bij stil staat zal zich afvragen hoe dat zit. Immers, een verjaardag valt toch elk jaar op een andere dag? En daarbij: hoe kan het dat de universiteit zijn eigen geboortedag viert op een moment dat het academisch jaar al bijna drie maanden duurt?

De geboorte- of stichtingsdatum van Tilburg University is vanaf het begin een onderwerp van discussie geweest. Tot 1940 werd de dies gevierd op 7 maart, en dat was de datum waarop “Het Nederlands Episcopaat aan de Hun toevertrouwde geloovigen, Zaligheid in de Heer, bekendmaakte dat er in Tilburg een Roomsch Katholieke Handelshoogeschool gevestigd zou worden.” Deze handelshoogeschool was de voorganger van Tilburg University en tot 1962 gevestigd in de binnenstad, aan de huidige Tivolistraat.

Meerdere mensen binnen de instelling waren niet erg gelukkig met die datum. Dat kwam doordat 7 maart valt in de vastenperiode – de veertig dagen voorafgaand aan Pasen. Vasten was in het vooroorlogse Nederland nog een serieuze aangelegenheid, waarbij het geen pas gaf om feest te vieren en het glas met elkaar te heffen. Na een discussie van meer dan tien jaar met het curatorium – het toenmalige bestuur – werd de dies van een andere datum voorzien. Per brief, op 10 mei 1940 (nota bene de dag van de Duitse inval in Nederland), kondigde het curatorium aan dat de dies voortaan gevierd zou gaan worden op 21 november. Die datum was waarschijnlijk na beraad met de bisschop gekozen, want de dag van ‘Maria Presentatie’ – het moment dat Maria door haar ouders in de tempel werd voorbestemd voor haar taak als moeder van Christus.

Zoals de datum sterk katholiek gekleurd was, stond ook het programma lang in dat teken. De Dies begon steevast met een plechtige Heilige Mis (in de kerk op de Heuvel), waarna in de middag de diesrede werd uitgesproken door de rector magnificus, in de aula. Daarna stond een hooglerarendiner op het programma, met tenslotte de feestavond met studenten. Die Heilige Mis raakte in de jaren zeventig in vergetelheid, terwijl daarentegen de feestavond steeds meer allure kreeg. Het was de periode waarin praktische geesten besloten om af te zien van de exacte datum van 21 november en te kiezen voor een vast moment: de derde donderdag van november.

Dat was een verstandig en pragmatisch besluit, aangezien het verdere discussie voorkwam over wat nu eigenlijk de geboortedag van de universiteit is. Want op 7 maart 1927 mogen de bisschoppen dan wel aankondigen dat er een academische instelling in Tilburg geopend gaat worden, pas op 29 augustus van dat jaar passeert formeel de stichtingsacte bij de notaris. Maar ja, die datum valt vrijwel samen met de opening van het academisch jaar – en op twee feestelijkheden binnen zo’n kort tijdsbestek zit niemand te wachten. Er was nog een alternatief denkbaar: 8 oktober, de datum van de eerste academisch zitting in 1927 in de Nieuwe Harmonie aan de Stationsstraat. Deze datum is echter in de vergetelheid verzonken en leeft alleen nog voort op de staf van de pedel.

–

Pieter Siebers is kunsthistoricus en verantwoordelijk voor het academisch erfgoed van Tilburg University. Hij is verbonden aan de divisie Executive Services en schreef onder de meer de Kleine encyclopedie – Tilburg University 1927-2017, waarin heden en verleden van de instelling worden belicht. Hij ontwikkelt momenteel een erfgoedportaal, dat toegang zal bieden tot onder meer de archieven en collecties van de instelling.

_Advertentie.