Nederlandse jongeren conservatiever dan hun ouders?

‘Jongeren kritischer op abortus dan hun ouders’, kopte het AD vorige week. Uit Tilburgs onderzoek zou blijken dat de Nederlandse  jeugd conservatiever denkt dan hun ouders over zaken als euthanasie, abortus en echtscheiding. Hoe zit dat? We vroegen het onderzoeker Quita Muis.

Hoe denk je over gezin, werk, religie, politiek en samenleving? Die vraag wordt iedere negen jaar aan grote groepen Europeanen gesteld in het kader van de European Values Studie (EVS). Om zo inzicht te krijgen in de ideeën, overtuigingen en meningen van EU-burgers.

Ook zo’n 7000 Nederlanders beantwoordden de afgelopen veertig jaar talloze vragen. Zoals: in hoeverre vindt u abortus (euthanasie, echtscheiding etc.) te rechtvaardigen? 1 = nooit, 10 = altijd. In die enorme data-berg gingen Tilburgse wetenschappers op zoek naar trends en afwijkingen. Wat hen opviel? Jongeren staan minder positief tegenover abortus, zelfdoding, euthanasie en echtscheiding dan eerdere generaties. De onderzoeksresultaten zullen medio december gepubliceerd worden in het wetenschappelijke tijdschrift Mens en Maatschappij.

SGP- voorman Kees van der Staaij reageerde verheugd op het Tilburgse onderzoek en noemde de kritische houding van jongeren bemoedigend. Slaat de Nederlandse jeugd inderdaad een conservatievere weg in? Univers sprak met een van de onderzoekers: sociologe Quita Muis

Waren jullie verbaasd over de uitkomsten van het onderzoek?

Ja, toch wel een beetje. Nog niet zolang geleden brachten we een rapport uit waarin we concludeerden dat de acceptatie van seksueel-ethische kwesties zoals homoseksualiteit, euthanasie, echtscheiding, abortus en zelfdoding nog steeds toeneemt. Daarin hadden we echter niet gekeken naar de verschillen tussen specifieke generaties, maar naar de samenleving als geheel.

Quita Muis

Quita Muis

In dit vervolgonderzoek keken we wel naar de standpunten van de verschillende leeftijdsgroepen en toen viel op dat de twintigers en dertigers minder positief oordelen over abortus, echtscheiding, euthanasie en zelfdoding, dan bijvoorbeeld de babyboomgeneratie.

Homoseksualiteit bleek overigens een onderwerp te zijn waarover het minst negatief wordt geoordeeld, door alle generaties. Dat zou je dus een algemene verworvenheid kunnen noemen.

Waarom is die conservatievere denkwijze van jongeren een verrassing?

In de sociologie staan de toename van opleidingsniveau en de afname van religiositeit gelijk aan een grotere acceptatie van de eerder genoemde morele onderwerpen. In de afgelopen veertig jaar hebben we gezien dat jongere leeftijdsgroepen toleranter over morele aspecten denken dan de oudere.

De groep die geboren is tussen 1980 en 1999 is de hoogst opgeleide ooit en ze zijn ook weinig religieus. We verwachten daarom dat zij nóg positiever zouden oordelen over deze zaken dan hun (voor)ouders, maar dat bleek dus niet zo te zijn. Ze hebben juist een meer behouden mening. Dit soort waarden staan dus niet meer zo sterk in verband met opleidingsniveau en geloofsovertuiging als vroeger.

Het zijn de babyboomers, geboren tussen 1950 en 1970, die het meest tolerant zijn op het gebied van seksueel-ethische levensaspecten. De morele opvattingen van de jeugd in ons land komen meer overeen met die van hun grootouders.

In dat opzicht is Thierry Baudet  dus echt een kind van zijn tijd?

Politieke stromingen zoals Forum voor Democratie komen niet zomaar op. Dat is een wisselwerking tussen enerzijds de tijdsgeest, de waarden die er op dat moment bestaan in de samenleving, en anderzijds invloedrijke mensen die anderen (willen) overtuigen van hun opinie. Zoals Baudet mensen probeert te beïnvloeden met zijn essays over bijvoorbeeld euthanasie en abortus.

Opvallend is wel dat de huidige conservatieve beweging zich erg focust op het Nederlands burgerschap in culturele zin. Zij zien bepaalde ontwikkelingen, zoals lossere familiebanden en vrijheden op het gebied van abortus en euthanasie als een bedreiging voor de traditionele Nederlandse identiteit.

Vroeger kwamen conservatieve meningen meer voort uit religie, het geloof keurde abortus of zelfdoding af. Ook de economische positie bepaalde in het verleden voor een groot deel hoe mensen aankeken tegen maatschappelijke vraagstukken, zoals bijvoorbeeld immigratie. Nu lijkt cultuur daar een grote rol in te spelen.

Wordt de droom van Van der Staaij werkelijkheid en gaan we richting conservatievere tijden?

Dat is nog maar zeer de vraag. Ten eerste zijn de verschillen nou ook weer niet onwijs groot. Zo vindt 8,1 procent van de twintigers en 11,5 procent van de dertigers dat abortus zelden of nooit te rechtvaardigen is. Bij vijftigers en zestigers ligt dat percentage iets boven de 7 procent.

De resultaten zijn opvallend omdat de opwaartse lijn die we steeds zagen opeens stagneert. Maar het is geen rechte lijn naar beneden. Sterker nog, wanneer je naar de Nederlandse samenleving als geheel kijkt, neemt de acceptatie nog steeds toe. We zijn met zijn allen nog nooit zo tolerant geweest.

Toekomstig onderzoek moet uitwijzen of de jongste generatie traditioneler in haar morele opvattingen blijft en of dit ook voor nieuwe generaties geldt. Of er dus sprake is van een culturele “backlash”, waarbij samenlevingen een conservatieve draai maken als antwoord op de snelle toename in progressiviteit, moet de tijd nog uitwijzen.

Zijn er al plannen voor vervolgonderzoek?

Jazeker. We zouden graag meer kwalitatief onderzoek doen waarin we kunnen doorvragen naar de verschillende opvattingen van jongeren. Ook willen we kijken naar vergelijkbaar onderzoek uit de Verenigde Staten. Daar bleek het conservatisme vooral op te leven onder witte mannen van middelbare leeftijd. Zij zouden boos en verbitterd zijn over het verliezen van hun machtige positie.

Dat in Nederland het juist om jongeren gaat die meer behouden denken is natuurlijk een interessant fenomeen om te onderzoeken.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.