Leraren en huisartsen gaan gebukt onder beleidshervormingen

Leraren in het voortgezet onderwijs en huisartsen gaan gebukt onder decennia aan beleidshervormingen. Er is steeds minder ruimte voor hun professionaliteit, blijkt uit het promotieonderzoek van Wiljan Hendrikx. Niet gek dat ze protesteren.

Beeld Pixabay

Zestig jaar beleidshervormingen hebben erin gehakt. Door de jaren werd er steeds meer verwacht van huisartsen en leraren in het voortgezet onderwijs. En die verwachtingen wisselden elkaar niet af, zo ontdekte Wiljan Hendrikx, maar stapelden zich op. Kundig. Ondernemend. Netwerkend. Huisartsen en leraren moet het allemaal zijn. Bovendien moeten ze verantwoording afleggen aan het management, de professionele gemeenschap én netwerkpartners.

Professionele identiteit

Zo is het werk steeds zwaarder geworden. Met het concept ‘professionele identiteit’ heeft Hendrikx inzichtelijk gemaakt hoe professionals omgaan met deze toegenomen druk. Hij ziet een grote spanning tussen hoe professionals zelf denken dat ze hun werk moeten doen (het zelfbeeld) en hoe ze denken dat ze hun werk daadwerkelijk doen (de opgelegde rol).

Er is een identiteitsconflict ontstaan. Er wordt verwacht dat huisartsen en leraren het werk opdelen in duidelijke en meetbare processen, zodat ze afgerekend kunnen worden op hun prestaties. Maar als er geen tijd is om een leerling of patiënt persoonlijk te leren kennen en ondersteunen, kan het werk volgens de professionals zelf niet goed gedaan worden. En die tijd is er steeds minder.

Een systeem waarin het werk moeilijk wordt gemaakt

Om niet te bezwijken onder dit identiteitsconflict, grijpen professionals terug op verschillende strategieën. Huisartsen verlenen makkelijker dan voorheen onnodige zorg, als patiënten daar om vragen. Ook boeken ze consulten soms verkeerd in, als dat in het belang is van de patiënt. Sommige huisartsen geven zelfs toe dat het zorgsysteem soms misbruikt wordt voor eigen financieel gewin. Ze voelen zich niet altijd verantwoordelijk voor een systeem waarin het werk van de huisarts moeilijk wordt gemaakt.

Leraren werken veel over om aan het zelfbeeld en de rolvereisten te kunnen voldoen. Als het ze niet lukt om aan de verwachtingen te voldoen, worden ze vaak onverschillig en doen ze domweg wat het schoolmanagement van ze vraagt. Ook als dat niet strookt met hun zelfbeeld. Soms ‘bespelen’ ze het leerlingvolgsysteem. Ze zijn dan selectief in wat ze invoeren, zodat ze er ‘aan de voorkant’ zeker van zijn dat de beslissingen die ze allang gemaakt hebben, achteraf voldoende onderbouwd kunnen worden.

Fundamentele mismatch

Beleidshervormingen hebben heel wat onbedoelde effecten. Dat roept de vraag op of al dat beleid voor verbeteringen zorgt, of de efficiëntie en betaalbaarheid van zorg en onderwijs juist verder onder druk zet. Dat laatste lijkt het geval. Het is volgens Hendrikx goed te begrijpen dat huisartsen en leraren protesteren. Het gaat ze niet alleen om meer geld in de eigen portemonnee of meer waardering. Er is een fundamentele mismatch tussen de beroepsidentiteit van professionals en het systeem waarbinnen ze hun werk moeten doen.

–

Proefschrift: When Policy meets Practice. Professional identity in a context of Public Management Reform

Promovendus: Wiljan Hendrikx studeerde bestuurskunde aan Tilburg University en de Universiteit Utrecht. Daarna begon hij als docent en onderzoeker bij de Tilburg School of Politics & Public Administration. Woensdag 11 december promoveerde hij op zijn onderzoek.

Promotores: Nicolette van Gestel (TIAS) & Gabriël van den Brink (UvA)

_Advertentie.