Met sleutel van eigen cel minder agressie in de gevangenis

Met een eigen sleutel, telefoon op cel, gelegenheid om zelf te koken en een huiskamerachtige bezoekruimte wordt de agressie in de gevangenis behoorlijk verminderd. Dat concluderen wetenschappers van Tilburg University en de Universiteit Leiden op basis van een groot onderzoek in de Penitentiaire Inrichting Nieuwegein.

“Onder het alternatieve regime was de sfeer duidelijk rustiger,” stelt de Tilburgse misdaadeconoom Ben Vollaard, “We hebben daar op vier manieren naar gekeken. Er werden 60% minder incidenten van agressief gedrag van gedetineerden gemeld, zowel onderling als naar personeel toe. Ook bij de maandelijkse enquêtes onder gedetineerden en het personeel en bij persoonlijke gesprekken werden soortgelijke effecten gemeten.”

Ben Vollaard

Bij het onderzoek waren twee vergelijkbare vleugels van de PI Nieuwegein betrokken. Bij een daarvan werd het experimentele vriendelijkere regime ingevoerd, bij de andere bleef alles ondertussen bij het oude. “Het is een fantastische plek voor zo’n onderzoek op grote schaal. We konden twee identieke vleugels vergelijken. Bovendien is het beleid in Nieuwegein al jarenlang dat gedetineerden willekeurig over de vleugels worden verdeeld. Voor ons was dat heel belangrijk.”

Meer autonomie

Tijdens de testperiode kregen gedetineerden van één vleugel meer autonomie en betere contacten met de buitenwereld. Over de meeste maatregelen bleken zowel de gedetineerden zelf en hun bewakers zeer enthousiast. Dankzij een eigen celsleutel hoefden gevangenen niet steeds aan een bewaker te vragen om de deur op slot te doen bij het verlaten van hun cel en die bewakers hoefden dus ook niet meer van hot naar her te rennen om die deuren af te sluiten. Het zelf koken, waarvoor gedetineerden ook zelf hun boodschappen moesten bestellen, bleek ook een hit.

Voor beter contact met de buitenwereld zorgden een telefoon op cel en een gezelligere bezoekruimte. De telefoon op cel, waarvoor je dus niet op je beurt hoefde te wachten en zelfs tot 10 uur ’s avonds gebruikt kon worden, bood betere mogelijkheden tot contact met het thuisfront. Datzelfde gold voor de nieuwe huiskamerachtige bezoekkamer. Hier vervingen gezellige zitjes de lange tafels die bezoek en gedetineerden gescheiden houden. De angst dat dit zou leiden tot een toename in smokkel bleek niet gegrond.

Er waren ook proeven die minder bevielen. Bewaarders die zonder uniform, maar in burgerkloffie hun werk moesten doen, waren niet zo enthousiast. Het bleek ook weinig verschil te maken in de verstandhouding tussen gedetineerden en personeel. Ook de maatregel dat gevangenen een pasje kregen waarmee ze onbegeleid naar activiteiten mochten gaan, leidde vooral volgens het personeel tot chaotische en ongestructureerde situaties.

Net als vroeger

Projecten met minder streng beleid zijn niet nieuw, weet ook Vollaard. Op kleinere schaal worden er al jaren pilots gehouden waarbij bijvoorbeeld gevangen de eigen celsleutel krijgen. Veel van de geteste maatregelen waren langer geleden zelfs gemeengoed, hoorde Vollaard. “Als je met zo’n onderzoek begint, weet je nog niet hoe het uit gaat pakken. Het zou ook uit de hand kunnen lopen. Maar de oudgedienden onder de bewaarders vertelden ons: dit kennen we wel. Zo was het vroeger ook, in principe werkt dit gewoon.”

Consequenties

Het onderzoek is inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd, vertelt Vollaard. Daar zal de discussie moeten plaatsvinden of er meer ruimte moet zijn voor een soepeler gevangenisregime in Nederland. “Duidelijk is hiermee in ieder geval dat een heel sober regime consequenties heeft.” De onderzoekers zelf bekijken ondertussen nog of er een vervolg moet komen waarbij gekeken hoe het verder gaat na de detentie. Neemt de kans op recidive na een soepelere detentie ook af? Vollaard: “We kijken of dat onderzoek haalbaar is. Dat is overigens iets wat al eerder onderzocht is, daaruit bleek dat recidive dan inderdaad afneemt.”

_Advertentie.