Werkdruk toegenomen door technologie en maatschappelijke veranderingen

Systeembeheerders, vrachtwagenchauffeurs en thuiszorgmedewerkers. Net als beroepsbeoefenaars in andere sectoren hebben ze de afgelopen decennia veel meer werk op hun bordje gekregen. Daardoor ervaren ze meer werkdruk, blijkt uit onderzoek van drie Tilburgse wetenschappers.

Banen in uiteenlopende sectoren zijn de afgelopen decennia ingewikkelder geworden en daardoor ook zwaarder voor de mensen die ze uitoefenen. Dit blijkt uit het onderzoek dat Sjanne Marie van den Groenendaal, Marc van Veldhoven en Charissa Freese van Tilburg University verrichtten voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).

Anno 2020 komt er veel meer op het bordje van werknemers dan slechts twintig jaar geleden. De maatschappij is verhard, werk is flexibeler geworden, er verandert veel op het vlak van technologie, economie en wetgeving en mensen krijgen direct te maken met de gevolgen van de globalisering. Univers sprak met Sjanne Marie van den Groenendaal over het onderzoek.

We horen het al langer, maar nu is het dus bewezen? Werk is er de afgelopen decennia een stuk zwaarder op geworden
“Maar wat bedoelen we met ‘zwaarder worden’? Voor dit onderzoek hebben we dat opgeknipt in een kwantitatief en een kwalitatief deel. Kwantitatief wil zeggen: heb je het drukker gekregen, moet je meer werk doen in dezelfde of minder tijd? Daar zien we bij bijna alle beroepen een toename.

“Op zichzelf leidt dat niet tot problemen. Maar als je het drukker krijgt, kan dat ook van invloed zijn op je emotionele, mentale en fysieke belasting, het kwalitatieve deel.”

En daar is te zien dat het werk inderdaad zwaarder wordt 

“Bij vrachtwagenchauffeurs zien we dat ze meer ritten moeten rijden binnen een bepaalde tijd. Dat wordt een probleem omdat er ook meer files op de weg zijn, er meer wordt getoeterd en sneller ingehaald door ander verkeer. Daardoor neemt de emotionele belasting toe.

“Bij ICT-beheerders zien we een toename van de emotionele en mentale belasting. Automatisering is binnen organisaties steeds belangrijker geworden. De druk en verantwoordelijkheid om alle systemen draaiende te houden is bij beheerders komen te liggen. Bovendien moeten ze zelf bijvoorbeeld ook steeds up to date blijven.”

Er zijn ook studies waaruit blijkt dat werk er helemaal niet zoveel zwaarder op is geworden. Waarom vinden jullie wel zo’n effect?
“Er wordt veel onderzoek gedaan naar werkintensivering, bijvoorbeeld met de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden. Maar zij kijken naar sectoren. De kracht van ons onderzoek is dat we hebben ingezoomd op beroepsgroepen. Daarbij hebben we ook gekeken naar hulpbronnen en of de kwaliteiten die beroepsbeoefenaars nodig hebben zijn veranderd.”

Om het werk makkelijker te maken kunnen hulpbronnen worden ingezet, zoals een communicatietraining voor de ICT-beheerder die met lastige collega’s moet omgaan. Is hier al voldoende aandacht voor?
“Ik denk dat er steeds meer aandacht is voor de vitaliteit van medewerkers. Je ziet bijvoorbeeld dat vrachtwagenchauffeurs betere stoelen krijgen en ICT-medewerkers sta-bureaus.

“Al is het de vraag of zo’n sta-bureau het juiste hulpmiddel is om met boze collega’s om te gaan. En het is simplistisch om te zeggen dat iedere chauffeur geholpen is met een betere stoel. Daarover moet je het gesprek aangaan met individuele werknemers. Wat merken zij van veranderingen en waarmee zijn zij geholpen?”

Technologie is zo’n hulpbron om het werk makkelijker te maken. Of juist moeilijker…
“Klopt. Orderpickers krijgen tegenwoordig een handscanner. Daarop zien ze precies wat ze hoe laat uit het magazijn moeten pakken. Het maakt het werk makkelijker, maar de opdrachten komen zo snel dat je aan het werk kan blijven. Bovendien zijn mensen zo beter te controleren. Het is de vraag wat dat met een persoon doet.”

In het onderzoek hebben jullie geen werknemers gesproken, maar arbeidsdeskundigen. Zij zien mensen die tegen problemen aanlopen, maar niet de mensen die fluitend de werkdag doorkomen. Krijgen we zo wel een goed beeld van de stand van zaken?
“In panelgroepen gingen gemiddeld zes arbeidsdeskundigen met elkaar in gesprek. Dat levert anekdotische verhalen op uit hun langdurige werkervaring. Maar als een andere deskundige nog nooit van een omstandigheid had gehoord, werd dat ook gezegd.

“Daarnaast hebben we data gebruikt uit het Claimbeoordelings- en Borgingssysteem (cbbs) van het UWV. Ik heb gekeken naar de functieomschrijvingen, op drie momenten in de afgelopen twintig jaar. Daarmee kon ik vergelijken hoe een functie door de jaren heen veranderd is. Zo hebben we een objectief beeld kunnen schetsen.”

Kunnen mensen het werk in de eenentwintigste eeuw nog aan?
“Dat hangt van het individu af. Al vond ik het soms wel schokkend wat we aantroffen. Mensen worden ouder en gaan minder snel naar het bejaardentehuis, ondanks fysieke en mentale beperkingen.

“Thuiszorgmedewerkers die komen stofzuigen komen een oudere meneer of mevrouw tegen met dementie, die tegen ze kan beginnen te roepen. En dat terwijl ze niet opgeleid zijn voor zo’n situatie, de taal soms niet spreken en geen zorg mogen verlenen.”

Ontwikkelingen versnellen zich vaak. Wat als we nog eens twintig jaar op deze voet doorgaan?
“Als je puur naar de veranderingen kijkt, kan je je zorgen maken. Toch is werkintensivering op zich niet slecht. Dat we assertiever worden ook niet. Zolang er maar ruimte is om het gesprek aan te gaan en werknemers gepaste hulp krijgen.

“Er moet een balans zijn, al is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Zodra jouw e-mail eruit ligt, heb je het liefste dat het probleem binnen vijf minuten wordt opgelost en hang je al snel aan de lijn bij de systeembeheerder.”

_Advertentie.