Een corona-rampenplan in vijf stappen: “Mensen willen weten of ze naar hun werk kunnen”

Een corona-rampenplan in vijf stappen: “Mensen willen weten of ze naar hun werk kunnen”

Het was niet de vraag óf maar wanneer het coronavirus Nederland zou bereiken. Nu het aantal patiënten de honderd nadert, worden de eerste maatregelen genomen en noodscenario’s opgesteld. Kunnen protocollen voor natuurrampen helpen in de omgang met de ziekte? Univers legde de vraag voor aan crisisdeskundige Kenny Meesters.

Beeld: mdm7807 / Shutterstock

Kenny Meesters, docent informatiemanagement aan Tilburg University en specialist in rampenmanagement, is de eerste die de verschillen zal benadrukken. Een mondiaal verspreide ziekte is wat anders dan een natuurramp met een lokale impact. En dus benader je de laatste ook anders.

“Bij een aardbeving of een tsunami is er sprake van een incident in een specifiek gebied op een specifiek moment. Op basis van die gegevens wordt door hulpdiensten gereageerd,” zegt Meesters.

“De reactie op het coronavirus is door de besmettelijkheid en de verspreid opduikende gevallen een stuk minder eenduidig dan traditionele crisisrespons. Iedere nieuwe coronapatiënt die zich meldt, is een nieuw incident. Dat betekent dat er gereageerd moet worden op die incidenten, en dat er tegelijkertijd preventief vooruitgewerkt moet worden om meer besmettingen te voorkomen.”

Toch betekent dat niet dat de protocollen voor rampen terzijde gelegd kunnen worden nu het coronavirus zich begint te verspreiden over Nederland. Overheid, burgers en Tilburg University kunnen er allemaal iets van leren. Een corona-rampenplan in vijf stappen.

1. Bepaal je grenzen

“Maatregelen als het afgelasten van evenementen, of het sluiten van scholen, behoren tot de opties. Het is daarbij wel belangrijk om goed na te denken over de vraag wanneer je de maatregelen weer opheft. In de crisisrespons noemen we dat een threshold; deze geeft aan wanneer de situatie weer op een veilig punt is beland en maatregelen opgeheven kunnen worden.

“Na een grote brand komt weleens de oproep om deuren en ramen te sluiten, die pas weer open mogen als de hoeveelheid giftige stoffen in de lucht tot een bepaalde waarde is gedaald. Bij het coronavirus is die waarde moeilijker te bepalen omdat het vrijwel onmogelijk is om te weten wanneer we het maximale aantal besmettingen hebben bereikt.”

2. Regel lokale informatievoorziening

“Het RIVM geeft op dit moment een dagelijkse update over nieuwe besmettingen, en publiceert kaartjes waarop te zien is in welke regio’s de patiënten wonen. Ik begrijp dat meer details over de patiënten niet worden vrijgegeven. De privacy staat voorop en we willen niet dat mensen bij wijze van met hooivorken en fakkels de straat op gaan.

Kenny Meesters
Kenny Meesters

“Wel is het nu eenmaal zo dat mensen op crisismomenten en in onbekende situaties bovenal informatie willen krijgen, het liefst zo gedetailleerd mogelijk. Om tegemoet te komen aan die informatiebehoefte van burgers is het van belang om zo snel mogelijk een systeem op te zetten waarin regionale of lokale organisaties, zoals de GGD, gemeente of zelfs werkgevers, gepersonaliseerde adviezen uitbrengen.

“Dat is uiteindelijk wat mensen willen: een antwoord op de vraag of ze nog naar hun werk kunnen, en of hun vakantie wel door kan gaan.”

3. Betrek werknemers (en studenten)

“In mijn werk kom ik veel burgerinitiatieven tegen. Mensen die slachtoffers van natuurrampen een dak boven het hoofd geven bijvoorbeeld. In noodsituaties verschijnen er altijd bottom-up ideeën en oplossingen. Ik raad organisaties daarom aan om in noodsituaties niet alleen te komen met voorschriften en richtlijnen, maar om ook in gesprek te gaan.

“In het geval van Tilburg University niet alleen met medewerkers, maar ook met studenten. Zij weten het beste welke zorgen er zijn en welke praktische problemen er spelen, en kunnen met creatieve oplossingen komen. Een docent die vastzit in een uitbraakgebied, of studenten die het risicovol vinden om met tientallen anderen in een kleine collegezaal te zitten, kunnen bijvoorbeeld organiseren dat colleges digitaal plaatsvinden.”

4. Denk niet alleen aan jezelf

“Het is verleidelijk om te hamsteren, vooral als je ziet dat de mensen om je heen het ook doen. Toch is mijn advies: denk niet individualistisch, maar denk ook aan anderen. Een run op bepaalde producten, zoals zeep, veroorzaakt niet alleen een competitie onderling – wie verzamelt het meest? – het zorgt er ook voor dat er overal tekorten ontstaan.

“Door te hamsteren lopen bevoorradingssystemen vast en heeft uiteindelijk iedereen een probleem”

“In een ideale situatie halen hulpdiensten op bepaalde plekken een surplus weg om dat in te zetten op een plek waar tekorten zijn. Denk aan mondkapjes: als een ziekenhuis een tekort heeft, worden ze aangevuld vanuit een ander plek.

“Maar als particulieren mondkapjes hamsteren en medisch personeel er niet meer aan kan komen, lopen zij een groter risico ook ziek te worden en kunnen zij geen mensen meer beter maken. Waardoor er nog meer besmettingen komen. Zo zie je dat bevoorradingssystemen vastlopen door hamsteren, en uiteindelijk iedereen een probleem heeft.”

5. Leer van de situatie

“Tijdens een crisis worden dingen duidelijk die normaal gesproken onzichtbaar blijven. De kwetsbaarheid na een ramp stimuleert mensen om op andere manieren na te denken over hun dagelijkse routine. Zo’n ramp, hoe erg ook, kan fungeren als een resetknop. Nu wordt er bijvoorbeeld noodgedwongen gesproken over videocolleges. Het zou best kunnen dat het, als het stof weer is gaan liggen, een onderwerp van gesprek blijft.

“Vergelijk de situatie maar met een studente met een kapotte printer. Als zij een paper in moet leveren en de printer loopt vast, is er even sprake van een crisis. Na afloop vraagt ze zich af ze of de printer moet vervangen. Maar het kan ook gebeuren dat ze gaat lobbyen voor papierloos papers inleveren. We moeten een situatie gebruiken om van te leren.”  

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.