Corona in de aula

Elke maand plaatst projectleider Academisch Erfgoed Pieter Siebers kenmerkende gebeurtenissen, personen, gebouwen of objecten in historisch perspectief. Deze keer: het gebruik van Latijn op de universiteit.

Een (bijna) lege aula

Op Tilburg University is bij mijn weten nog geen coronavirus aangetroffen, maar een corona hebben we wel. Corona is latijn voor krans en het is de naam voor de verhoging die zich bevindt in de aula, de belangrijkste ruimte van de universiteit. Deze aula bevindt zich in het Cobbenhagengebouw en de ‘bekroning’ vormt het podium waarop normaliter plechtigheden plaatsvinden zoals oraties, promoties of de viering van de dies natalis. Dat er nu ook colleges worden gegeven is uitzonderlijk en het is aan het coronavirus te danken dat docenten op de corona staan.

Het begrip corona brengt me op een traditie die onder eerstejaars mogelijk weinig bekend is: het gebruik van het Latijn. Dat was tot in de 19e eeuw de voertaal op veel universiteiten.

Het Latijn wordt weliswaar niet meer gesproken, maar een geschiedenis van pakweg acht eeuwen laat haar sporen na, ook op een relatief jonge universiteit (gestart in 1927) als die van Tilburg. Neem de terminologie, om te beginnen met begrip universiteit. Dat is afgeleid van universitas magistrorum et scholarium, wat zoveel betekent als ‘gemeenschap van docenten en studenten’.

Elk jaar in november viert deze universiteit haar verjaardag, op de dies natalis – de geboortedag. Dat gebeurt doorgaans in de aula (hal) op de campus (veld). Na afloop – althans in tijden zonder corona – wordt er een hapje en drankje geserveerd, maar dat gebeurt dan in de foyer en niet op de plaats waar je dat mogelijk zou verwachten: de mensa (tafel).

Het Latijn maakt een comeback in Tilburg

Niet alleen de terminologie verwijst naar een traditie, ook koestert de universiteit diverse rituelen en mores (gebruiken of gewoontes). Zo dragen hoogleraren tijdens academische zittingen sobere, zwarte toga’s vergelijkbaar met die van Leiden, de oudste universiteit van het land.

De academische plechtigheden verlopen in Tilburg eveneens volgens traditionele protocollen. Bij een promotie trekt een stoet hoogleraren – het cortège – de aula in, voorafgegaan door de pedel (van het Latijnse woord voor voeten ‘pedes’ – voorop-loper). Na exact een uur maakt die een einde aan de bijeenkomst door met een kostbare staf op de grond te tikken, onder het slaken van de kreet hora est (het uur is er, het is tijd).

Het Latijn heeft op de universiteiten plaatsgemaakt voor het Engels. De taal die vrijwel geen enkele student als moedertaal heeft, maar die de laatste decennia is opgerukt als lingua franca (Latijn voor ‘taal der Franken’, volkeren die zich in de middeleeuwen verspreid hadden over grote delen van Europa vanuit ruwweg het gebied dat we tegenwoordig kennen als Duitsland).

Ondanks de zucht naar verengelsing blijkt het Latijn in Tilburg een comeback te maken. Zo heet Studium Generale sinds deze maand weer ‘gewoon’ Studium Generale, na tien jaar door het leven gegaan te zijn onder de weinigzeggende naam Academic Forum. Het is te hopen dat de mensa – die herdoopt dreigt te worden tot food court – een dergelijke dwaalweg bespaard blijft.

Advertentie.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.