CoronaMelder-onderzoek: ‘Unieke mogelijkheid om te zien hoe de samenleving technologie accepteert’

CoronaMelder-onderzoek: ‘Unieke mogelijkheid om te zien hoe de samenleving technologie accepteert’

De app CoronaMelder wordt sinds oktober door de overheid gebruikt om de verspreiding van het coronavirus in te dammen. Samen met haar team is Nynke van der Laan, universitair hoofddocent Digital Health Communication, onderdeel van de groep die onderzoek doet naar de effectiviteit van de app. Ze zijn er ‘voorzichtig positief’ over.

Beeld Univers

De CoronaMelder is een applicatie gemaakt door de overheid die je waarschuwt als je langer dan een kwartier in de buurt bent geweest van iemand met corona. Na een melding kun je je direct laten testen, ook als je nog geen klachten hebt. Inmiddels is de app, die op 10 oktober 2020 werd gelanceerd, al meer dan 4,5 miljoen keer gedownload.

Er wordt op dit moment door verschillende partijen onderzocht of de app helpt tegen de verspreiding van het coronavirus. Eén van de onderzoekteams is verbonden aan Tilburg University en wordt aangevoerd door Nynke van der Laan. Zij wordt ondersteund door de promovendi Jan de Wit en Nadine van der Waal. De wetenschappers zien het als een mooie kans. “Als onderzoeker is het interessant omdat je iets leert over techadoptie in algemene zin,” aldus Van der Laan.

Met hun onderzoek willen ze erachter komen hoe de app wordt gebruikt en of in de app gegeven adviezen worden opgevolgd door de gebruikers. Om dit te achterhalen worden er over een periode van vijf maanden vier metingen uitgevoerd waarin een representatieve groep mensen telkens dezelfde vragenlijst voorgeschoteld krijgt. Zo hopen ze een beeld te krijgen van het gedrag van deze personen over langere tijd en dit tegelijkertijd te verklaren.

Weinig verschuivingen

Gisteren zijn de resultaten van de tweede meting aan de Tweede Kamer bekendgemaakt. Deze vond plaats tussen 7 en 20 december 2020, twee maanden na de landelijke lancering. Volgens Van der Laan zijn er weinig verschuivingen vergeleken met de eerste meting, die anderhalve week na de lancering plaatsvond. “In de eerste meting gaf 27.2% aan de CoronaMelder te gebruiken. In de tweede meting is dit percentage iets gestegen naar 31.3%. Ook de intentie om gehoor te geven aan adviezen blijft hoog.”

Nadine van der Waal

“Een deel van de verklaring voor het nauwelijks toegenomen aantal gebruikers is dat mensen vaak niet weten dat anderen de app gebruiken,” zegt Van der Waal. “Dit komt doordat de CoronaMelder in vergelijking met andere preventieve maatregelen relatief onzichtbaar is in gebruik. Hierdoor wordt er weinig over gesproken en krijg je ook niet te weten wie de app al dan niet gebruikt.”

“We denken daarom dat mensen in onze directe omgeving de app niet gebruiken,” vervolgt Van der Waal. “En omdat we ons zo graag willen conformeren aan het gedrag van de ander, gaan we de app minder snel gebruiken als we in de vooronderstelling zijn dat de mensen om ons heen dat ook niet doen.”

Hier ziet het team nog wel een aandachtspuntje voor de overheid: deze zou wat meer aandacht op de CoronaMelder kunnen vestigen door bijvoorbeeld te laten zien hoeveel mensen de app al gebruiken.

Voorzichtig positief

Een andere belangrijke reden waarom mensen de app niet adopteren volgens de onderzoekers, is dat niet-gebruikers sceptisch zijn ten aanzien van de bijdrage die het levert aan het voorkomen van de verspreiding van het virus. Dit is het grootste verschil tussen de gebruiker en de niet-gebruiker, zegt de onderzoeksgroep.

Dit scepticisme lijkt toe te nemen aangezien het percentage respondenten dat denkt dat de CoronaMelder meehelpt in de bestrijding van het coronavirus daalde van 54.1% naar 45.6%.

Daar komt nog bij, vertelt De Wit, dat de app niet echt toegevoegde waarde heeft voor de gebruiker zelf. “Het is niet echt plezierig om de app te gebruiken, want je krijgt meldingen waar je eigenlijk niet mee geconfronteerd wil worden. Daarnaast voorkomt de CoronaMelder de ziekte niet bij de gebruiker zelf. Als je een melding krijgt, is het voor jou namelijk al te laat.”

Jan de Wit

Hoewel niet iedereen de app gebruikt is het onderzoeksteam “voorzichtig positief” over de effectiviteit ervan. Coronagevallen lijken namelijk eerder te worden opgespoord dan voorheen.

Dit is met name omdat mensen die geen symptomen hebben zich als gevolg van een melding in de app toch kunnen laten testen. Van der Laan: “De GGD-cijfers lijken te suggereren dat ongeveer 5% van die mensen positief test. Dat is toch mooi meegenomen.”

Bovendien geeft een hoog percentage van de gebruikers aan de intentie te hebben de adviezen van de app op te volgen. De app kan adviseren je te laten testen of in quarantaine te gaan. “Ervan uitgaande dat deze intentie ook wordt omgezet in daadwerkelijk gedrag, stemt dit ons positief,” zegt De Wit. “Het is gunstiger dan een situatie waarin veel mensen de app gebruiken, maar er weinig tot geen intentie is tot opvolging van de adviezen.”

Schijnveiligheid

Omdat de resultaten van andere onderzoekteams moeten worden afgewacht en ook het eigen onderzoek nog niet ten einde is, is het vooralsnog grotendeels onduidelijk hoe effectief de app is. Daarom is het volgens het team belangrijk dat de overheid niet té enthousiast is over de app. De Wit: “Het is niet verstandig om als overheid allerlei beloftes te gaan doen over de CoronaMelder als de effectiviteit nog niet is bewezen. Dat is gevaarlijk en een recept voor wantrouwen jegens de overheid.”

Nynke van der Laan

Wat wel helder is volgens de onderzoekers, is dat er nauwelijks negatieve consequenties verbonden lijken te zitten aan de app. “De grootste zorg zou zijn dat er door de CoronaMelder een gevoel van schijnveiligheid ontstaat en mensen daardoor risicocompenserend gedrag gaan vertonen,” vertelt Van der Laan.

“Uit ons onderzoek blijkt hier echter geen sprake van te zijn. Het percentage mensen dat denkt dat het zich minder aan de andere maatregelen hoeft te houden bij gebruik van de app, is (nog steeds) heel laag.” Het uitblijven van de negatieve effecten is wellicht de belangrijkste conclusie tot nu toe.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.