De Toeslagenaffaire begon op mijn studie

Als ik tijdens mijn studie wat beter had opgelet had ik de toeslagenaffaire kunnen voorspellen. Dat Menno Snel en Mark Rutte er zo’n potje van zouden maken had niemand kunnen bedenken, maar dat de ethische scholing van juristen onbelangrijk gevonden werd was ook toen al geen geheim.

In februari van het eerste jaar begon het vak rechtsfilosofie. Het stond ingeroosterd op de donderdag aan het eind van de middag en op de vrijdagochtend daarna, de twee impopulairste momenten van de week. Vooraf hadden ouderejaars de geesten al rijp gemaakt voor het skippen van het hoorcollege. Waar het vak nog begon met een hoorcollege waarbij studenten op de trappen moesten zitten, was het aantal toehoorders in een week of drie gedecimeerd tot een man of tachtig. Als het mooi weer was en het terras lonkte, waren het er veertig.

In de werkgroepen veranderden de studenten die bij bestuursrecht of privaatrecht hun passie tentoonspreidden in een groep respectloze bloedhonden die als pubers probeerden de muisachtige docente uit de tent te lokken. Wanneer we opdrachten behandelden had niemand ze voorbereid. Wanneer de docente een vraag stelde, bleef het muisstil.

Alleen bij de werkgroep over Marcuse en Nieuw Links trachtte een student de discussie aan te gaan. Uit zijn warrige bijdrage over de overwinning van kapitalisme op communisme was slechts op te maken dat hij niets van Marcuse had gelezen. De gelatenheid waarmee de rechtsfilosofiedocenten deze beledigingen van hun vak ondergingen deed vermoeden dat dit niet de eerste keer was dat dit hen overkwam.

Toen wist ik het nog niet, maar na het vak zou ik ruim anderhalf jaar moeten wachten voordat er weer een gelegenheid kwam waarbij er werd gesproken over termen als ethiek, rechtvaardigheid en gerechtigheid. Pas aan het einde van het derde jaar kwam er een tweede vak, ook 5 ects waard, waarbij er werd gereflecteerd op het belang van het systeem waar we die andere 170 ects mee verdienen. Nauwelijks werd er stilgestaan bij wat het betekent als iets juridisch gezien klopt, alsof dat het hoogste doel zou zijn.

Het is precies die houding die in zoveel hoedanigheden is teruggekomen in de Toeslagenaffaire. Het kwam terug toen er, tegen zwaarwegende adviezen in, superstrenge regels kwamen over het betalen van boetes bij ‘fraude’ met toeslagen. Het kwam terug toen bij de Belastingdienst werd besloten dat alle bezwaren categoraal afgewezen zouden worden. En het kwam terug bij de rechters, die te vaak onterecht de kant van de Belastingdienst kozen.

Mijn alma mater heeft tegenwoordig het vak ‘Ethiek voor Juristen’ toegevoegd aan het curriculum. Hoewel het een waardevolle toevoeging is, geven de 2 ects die het waard is te vrezen voor hoe serieus het wordt genomen. In Tilburg moeten studenten het nog steeds doen met twee vakken rechtsfilosofie, en Recht & Maatschappij in het derde jaar. Het is te hopen dat er geen tweede schandaal voor nodig is voordat andere rechtenstudies hun curriculum tegen het licht houden.

_Advertentie.