‘Ondernemerschap botst met kernwaarden universiteit’

Als het aan Tilburg University ligt, zijn studenten allemaal ondernemend. Maar door het ondernemerschap te verheerlijken, schrijft hoogleraar Juliëtte Schaafsma, slaat de universiteit de plank mis. ‘Niet de academische waarden, maar de logica van het bedrijfsleven overheerst.’

Volgens Tilburg University Magazine koestert onze universiteit ondernemers en wil zij ‘de onder­nemer’ in ons allen wakker schudden, kennelijk omdat de bachelor ‘Entrepreneur­ship and Business Innovation’ erg populair is onder studenten. Zo beschouwd staat ons nog wat te wachten.

Als bijvoor­beeld theologie populair wordt: moet dat de katholiek in ons wakker schudden? Of moet de geest van de Belastingdienst over ons vaardig worden, als fiscaal recht zich in een toename van het aantal eerstejaars mag verheugen?

Zou het gepropageerde ondernemerschap de uitkomst zijn van de 10×10 sessies met medewer­kers die de afgelopen maanden zijn georganiseerd over de strategie van de universiteit? De notulen van die bijeenkomsten wekken stellig niet die indruk.

Maar de geïnteresseerde collega die erbij was en die graag informatie wilde over hoe de gesprekken nu precies door het CvB zijn benut, kreeg nul op het request. Een trui met het logo van de universiteit, die kon wel worden toegezonden. Elke medewerker als potentieel uithangbord: als dat geen ondernemerschap is.

Logica van het bedrijfsleven

Wat dit neoliberale gedachtegoed – het primaat van de markt en ondernemer­schap als oplossing voor elk maatschappelijk vraagstuk – ons heeft gebracht, is dagelijks pijnlijk voelbaar in alle geledin­gen van de samenleving, zoals de zorg, het onderwijs en de huizenmarkt. Beter dan het ondernemer­schap omhelzen kan de universiteit naar haar aard op dergelijke ontwikkelingen kritisch en onafhankelijk reflecteren en waar nodig, understanding society, tegenwicht bieden.

Maar helaas heeft ook hier het neo­liberale gedachtegoed in de afgelopen jaren een stevige voet aan de grond gekregen: niet de academische waarden maar de logica van het bedrijfsleven overheerst in wat de instelling stimuleert en uitdraagt.

Zo bevat, in weerwil van de nieuwe ‘core values’, vrijwel elk communiqué van de afdeling Marketing en Communicatie (nomen est omen) inmiddels ronkende taal over ondernemer­schap, groei en impact, vaak gepaard met glanzende foto’s van tevreden glimlachende heren in pak.

Dat die logica heeft geleid tot uitpuilende collegezalen en een niet aflatende werkdruk onder weten­schappelijk personeel is inmiddels genoegzaam bekend. De perverterende werking daarvan ook. Het is wrang dat de instelling waaraan ‘de promotiefabriek’ kon ontstaan, wetenschappers nu oproept de ondernemersgeest te omarmen.

En die promotiefabriek stond niet alleen: we weten inmiddels ook van bijklussende hoogleraren, hoogleraren die zelf een fors deel van de promotiegelden incasseer­den en een enkele ondernemende decaan die 1,2 miljoen euro doorsluisde naar de bedrijven van familieleden voor de ‘begeleiding’ van promovendi.

De universiteit onwaardig

Het kritiekloos en gedachteloos propageren van de geest van het ondernemerschap – ongetwijfeld een van de meest misbruikte en slechtst gedefinieerde begrippen van deze tijd – is de universiteit onwaardig.

Zij bewijst daarmee noch de samenleving, noch de academie zelf, noch de (jonge) wetenschappers een dienst die zich bij het lezen van het magazine moedeloos moeten afvra­gen of zij nog wel serieus worden genomen en of deze universiteit bereid en in staat is om funda­men­tele academische waarden uit te dragen en te beschermen.

Hoeveel beter hadden de tijd en de schaarse middelen die aan het Tilburg University Magazine zijn besteed (maar liefst 26 mensen en organisaties werkten mee) kunnen worden benut. Of spreekt hier nu toch de ondernemer in mij?

Juliëtte Schaafsma is hoogleraar Cultures in Interaction aan Tilburg University.

_Advertentie.