Waarom de 2G-samenleving een slecht idee is

We zitten weer binnen met zijn allen. Tot de besmettingscijfers voldoende zijn teruggelopen en het ‘normale’ leven of tenminste een deel daarvan weer kan worden teruggepakt. De vraag is: wat staat er ons na deze semi-lockdown te wachten?

Voor de huidige coronapiek viel het woord 2G-samenleving met regelmaat. Een samenleving waar wie gevaccineerd dan wel genezen is van het virus, weinig beperkingen kent. Een samenleving ook, waar mensen die niet zijn gevaccineerd én niet zijn genezen van het coronavirus, niet zomaar hun weg naar café, restaurant of festival zullen kunnen vinden. Univers sprak over deze 2G-samenleving met sociaal psycholoog Florian van Leeuwen en rechtsfilosoof Hans Lindahl.

“Het lijkt een soort drukmiddel te zijn door te zeggen: als je je laat vaccineren heb je wel toegang tot horeca en festivals, en anders niet”, steekt Van Leeuwen van wal. “Daar worden denk ik twee aannames gemaakt waarvan het mij niet duidelijk is dat ze ook standhouden. Het idee lijkt te zijn dat mensen die nu nog niet gevaccineerd zijn, met wat meer druk zich toch wel zullen laten vaccineren. Dat lijkt me onjuist.

“Van de volwassenen is 85 procent gevaccineerd. Van die overige 15 procent mag je aannemen dat ze al wat hinder ondervinden van het feit dat ze niet zijn gevaccineerd. Ze zijn misschien niet op vakantie gegaan, want dat is moeilijker zonder vaccinatie. Ze hebben misschien bepaalde familieleden niet bezocht omdat ze niet besmet willen raken. De aanname lijkt te zijn dat met wat extra druk, deze groep zich ineens wel laat vaccineren. Maar het is mij onduidelijk waarom ze dat nu wel zouden doen.”

‘Je even laten besmetten’

Daar komt volgens Van Leeuwen bij dat het 2G-beleid mensen ertoe kan aanzetten juist wel corona op te lopen. Eerder maakte de NOS melding van niet-gevaccineerden die opzettelijk het virus opliepen. Van Leeuwen staat er niet van te kijken. “Als je je om wat voor reden dan ook niet wilt laten vaccineren, dan laat je je toch besmetten, dan heb je even corona, maar daarna kun je weer een jaar lang de horeca binnen.

“Het lijkt me plausibel dat dat gebeurt. Dat kan er mee te maken hebben dat ze de ernst van de ziekte onderschatten. Daarom is dat 2G-beleid een heel apart drukmiddel. Het biedt mensen de mogelijkheid om er doorheen te komen zonder gevaccineerd te worden.”

Proportionaliteit

Volgens Hans Lindahl is de bedenkelijke uitwerking van het beleid niet het enige bezwaar ertegen. Lindahl ziet namelijk een veel fundamenteler probleem met de 2G-samenleving. Volgens de filosoof kunnen in sommige gevallen best de grondrechten worden ingeperkt van een bepaalde groep mensen. Maar dat kan niet zomaar, benadrukt hij.

“De democratie houdt er rekening mee dat zij dwang moet kunnen inzetten omwille van het algemeen belang. Maar wat het gebruik van dwang democratisch maakt, is dat er aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, waaronder de proportionaliteit van de maatregel.” En dat is volgens Lindahl juist wat er ontbreekt. “Naar mijn mening voldoet de voorgenomen 2G-maatregel niet aan de proportionaliteitstoets. Interessant is daarbij dat ook het College voor de Rechten van de Mens belangrijke vraagtekens zet bij de proportionaliteit van de voorgenomen maatregel.”

Inperking van grondrechten

Volgens het College van de Rechten van de Mens, heeft het demissionaire kabinet onvoldoende aangegeven waarom de situatie niet op een andere manier kan worden opgelost, zo zegt Lindahl. “Het College geeft te kennen dat de overheid niet goed heeft kunnen motiveren waarom andere maatregelen onvoldoende zijn om het tij te keren. Die zorg wordt daarbij bevestigd door onafhankelijke experts.”

Om een 2G-maatschappij op een wenselijke manier vorm te geven, heeft het demissionaire kabinet nog een aantal stappen te zetten, zegt Lindahl. “Het College geeft aan dat het kabinet precies moet kunnen aangeven wanneer er sprake is van een ‘hoogrisico-omgeving’ waarop 2G van toepassing is, hoe lang 2G kan worden ingezet in deze omgevingen en wanneer het niet meer nodig is. Als dat niet gebeurt zou namelijk een situatie kunnen ontstaan waarbij de inperking van grondrechten van ongevaccineerden van ongewisse duur wordt. Dit is mijns inziens onacceptabel”, klinkt het resoluut.

Oplossingen

Hoewel Van Leeuwen en Lindahl het erover eens zijn dat het 2G-model weinig goeds biedt, zien de academici niet één, twee, drie een betere oplossing.  Daarbij vindt Van Leeuwen het begrijpelijk dat een groep mensen zich niet wil laten vaccineren. “Het lijkt me dat het vaccineren gaat over vertrouwen”, zegt Van Leeuwen. “Je moet ergens naar toe, naar mensen die je niet kent. Daarbij heb je geen informatie over degene die jou dat middel toedient en je weet ook niet waar het middel zelf vandaan komt. Je moet heel wat vertrouwen hebben in de maatschappij, om te zeggen: ik ga hierin mee.”

Een betere strategie om de vaccinatiegraad omhoog te krijgen, zo meent Van Leeuwen, is het opbouwen van vertrouwen. “Dat hoeft niet vertrouwen te zijn in de overheid, ik denk dat het meer te maken heeft met vertrouwen krijgen in de persoon die jouw dokter is. Veel mensen die zich nu niet hebben laten vaccineren, gaan als ze blijvende klachten hebben zoals rugpijn wel naar hun huisarts.

“Ik denk dat als zij weer vertrouwen krijgen in hun persoonlijke hulpverleners, dat er dan een redelijke kans is dat ze advies van hen zullen opvolgen. Want dan horen ze het van iemand die ze al eerder geholpen heeft. Maar het is makkelijker gezegd dan gedaan, want zo’n vertrouwensband opbouwen kost gewoon tijd”, aldus de psycholoog.

Mens en niet-mens

Tenslotte laat Lindahl weten de 2G-maatregel alleen toelaatbaar te vinden als die voldoet aan de proportionaliteitstoets en ook deel uitmaakt van een langetermijnstrategie in de omgang met Covid-19. “Het moet een strategie zijn waarbij we aanvaarden dat we niet langer op dezelfde voet kunnen doorgaan. Een strategie waarbij we aanvaarden dat het idee van wat het betekent om samen te leven, aan een radicale herijking toe is. Want of we het willen of niet, de natuur zal ervoor zorgen dat onze handelingsvrijheid steeds verder ingeperkt wordt in de komende jaren en decennia”, zo zegt Lindahl.

Uiteindelijk komt het ook voor de rechtsfilosoof neer op hoe we ons verhouden tot anderen. “De uitdaging waarvoor we staan is niet zozeer te constateren dat we minder vrij zullen zijn”, zegt Lindahl. “De uitdaging zit hem er vooral in, dat we een andere opvatting van vrijheid nodig hebben. Dat kunnen we pas begrijpen als het tot ons doordringt dat we onderdeel zijn van de natuur. Het zou een vrijheid zijn die niet meer alleen betrekking heeft op tussenmenselijke relaties, maar ook op de relaties tussen mens en niet-mens.”

_Advertentie.