Ik kan het verschil maken

De nieuwe cursus Global Sustainable Leadership is gestart. In het eerste college worden studenten geconfronteerd met een aantal stellingen, waaronder ‘als student kan ik weinig doen om de wereldwijde duurzaamheidsdoelen te behalen’. Een behoorlijke groep studenten is het hiermee eens. Dat verrast mij.

Het verrast me ook dat het mij verrast. Blijkbaar verwachte ik dat onze studenten alleen al door het inschrijven op de cursus, hun duurzaamheidsidealen aan alle kanten zouden uitstralen.

Na doorvragen blijkt dit een klassiek voorbeeld van ‘self-efficacy’, oftewel zelfeffectiviteit. De psycholoog Bandura introduceerde deze term een halve eeuw geleden en legde het uit als ‘het vertrouwen van iemand in de eigen bekwaamheid om het gedrag te vertonen, dat leidt tot gewenste doelen.’

De jaknikkers op de stelling focussen zich op het laatste deel van Bandura’s definitie. Zij denken niet dat hun individuele acties zoden aan de dijk zetten. De neeschudders juist wel. Zoals enkele studenten rap oplepelen: door minder te kopen, duurzamer spullen te kopen, duurzaam te reizen en bij duurzame bedrijven te gaan werken, kan je als individu wel degelijk verschil maken.

‘Denken mensen dat ze duurzamere keuzes kunnen maken?’

Maar het vertrouwen kan ook worden uitgelegd met het eerste deel van de definitie: denken mensen dat ze überhaupt duurzamere keuzes kunnen maken? Veel mensen hebben het idee dat het aanbod van duurzame producten beperkter is, soms minder van kwaliteit en vaak duurder.

Dus er kan wel vertrouwen zijn dat een duurzame trui beter is voor de wereld, maar dan moet je wel die leuke én betaalbare duurzame trui tegenkomen. Linksom of rechtsom, mensen voelen zich kennelijk nog vaak geremd om zich duurzamer te gedragen.

Het kan mensen een duwtje in de rug geven, als ze weten dat vele anderen het ook doen. Dan ontstaat er een ‘sociale norm’, en mensen conformeren zich makkelijker aan gedrag dat ze als ‘normaal’ zien.

Een kaartje in een hotelkamer waarop staat dat 90% van de gasten de handdoeken meerdere dagen gebruikt, bleek in onderzoek effectiever dan wanneer alleen op het kaartje staat: ‘door handdoeken meermaals te gebruiken, draagt u bij aan een betere wereld’. Enerzijds beseffen consumenten zo dat alle individuen samen een invloedrijke groep vormen, en tegelijk denkt men ‘als 90% het kan, dan lukt het mij vast ook.’

Duurzaam gedrag als algemene norm. Als dat is bereikt, zal de massa vanzelf meedoen. Knetterende brommertjes kennen we al bijna niet meer, die zijn in vlot tempo vervangen door legio de stoep versperrende elektrische (deel)scooters. Bietenburgers en dito bitterballen prijken op menig menukaart van een doorsnee eetcafé, en zijn nog verrassend lekker ook.

Economisch gesproken: het aanbod is er, maar de vraag kan hoger. Als individu heb je dus eigenlijk altijd een keuze, was de moraal van de eerste collegedag. Deze studenten kozen alvast een duurzame cursus.

_Advertentie.