Brabants Studentengilde: het is (bijna) vakantie dus we gaan aan het werk

In de rubriek Sprekend Verleden nemen we een duik in de rijke Erfgoedcollecties van Tilburg University. Deze keer vertelt Ad van Pinxteren, informatiespecialist bij de Brabant-Collectie, hoe de leden van het Brabants Studentengilde hun vakanties doorbrachten met het bouwen van kapellen en het oplossen van ‘Brabantse’ problemen.

De zomer staat voor de deur en Tilburg University gaat weer gedeeltelijk op de pauzestand. Studenten keren de universiteit tijdelijk de rug toe om thuis (of in verre oorden) de vakantie door te brengen. Het contact met Tilburg lijkt voor een tweetal maanden verbroken. De geschiedenis van het Brabants Studentengilde (BSG) laat een omgekeerde beweging zien aan het begin van de zomervakantie.

Terug naar Noord-Brabant

Tijdens de Brabantse Landdag van 1926 in Oirschot werd door twee Delftse studenten het Brabants Studentengilde van Onze Lieve Vrouw opgericht. Het was bedoeld voor Brabantse studenten die waren ingeschreven bij een willekeurige universiteit. Zij keerden tijdens de zomermaanden in groten getale terug naar het ouderlijk huis, ergens in Noord-Brabant. Het Gilde organiseerde elk jaar in een ander Brabants dorp een zomeractiviteit met als doel het contact tussen de katholieke, Brabantse studenten en de lokale bevolking te bevorderen. Dit zou namelijk ten goede komen aan de uitvoering van de maatschappelijke rol en taken die de opgeleiden na afloop van hun studie (vaak in de eigen regio) zouden spelen.

Het programma van een landdag kende een aantal vaste onderdelen: een Heilige Mis, vendelen door het schuttersgilde, een maaltijd en een feestelijke toespraak. De eerste keer werd deze verzorgd door dr. P.C. de Brouwer (1874-1961). Deze priester heeft veel bijgedragen aan de emancipatie van Noord-Brabant en de vergroting van het Brabantse zelfbewustzijn.

De opening van de Tilburgse Hogeschool (voorloper van Tilburg University) in 1927 betekende een boost voor het Studentengilde. De katholieke achtergrond speelde aanvankelijk een belangrijke rol in het functioneren van het BSG. Rond 1930 werden binnen het BSG twee priesters actief die een richtingenstrijd veroorzaakten: de predikheer Raymundus van Sante en Frans Siemer, priester en lid van de Fraters van Tilburg. Het ging zover dat de volgers van de eerste na een aantal jaren afhaakten bij het Gilde.

Kapellen bouwen

Priester Frans Siemer (1887-1966) speelde een voorname rol in het Studentengilde. Verder was hij goed bevriend met Jos. Bedaux (1910-1989), de architect die bekend is van een aantal gebouwen op de Tilburgse universiteitscampus. Siemer stimuleerde Bedaux aan het begin van diens carrière om in de architectuur verder te gaan. Door zijn contact met Siemer kon Bedaux ook lid worden van Sint-Leonardus, de studentenvereniging van de Katholieke Leergangen in Tilburg. Daar leerde hij Frans van de Ven (1907-1999) kennen. Hij was een van de oprichters van Brabantia Nostra, een aan het BSG verwante beweging die ijverde voor de versterking van de Brabantse identiteit. Als hoogleraar in Tilburg speelde Van de Ven een belangrijke rol bij de architectenkeuze voor nieuwbouw op het terrein van (toen nog) de Hogeschool Tilburg.

Bedaux werd in 1933 ook lid van het Brabants Studentengilde van Onze Lieve Vrouw. Dat was tevens het eerste jaar dat er door de deelnemende studenten een kapel werd gebouwd in de plaats waar het zomerkamp werd gedhouden. Het ontwerp van deze kapel, in Huijbergen, tekende Jos. Bedaux. In de jaren die volgden, zelfs tijdens de Tweede Wereldoorlog, werden op een vijftiental plaatsen Gildekapellen gebouwd, steeds op basis van een ontwerp van Bedaux.

Brabantse problemen oplossen

Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het zomerkamp een nieuwe invulling: het werd een zogenoemd sociografisch werkkamp. De deelnemende studenten deden, onder andere aan de hand van enquêtes, lokaal onderzoek waarbij specifieke Brabantse problemen inzichtelijk werden gemaakt. Het ging om lokale en regionale onderwerpen zoals de stand van de welvaart (c.q. de door Brabant gevoelde achterstelling) en het functioneren van de middenstand. Als toekomstige intellectuele leiders van Brabant konden de studenten zo een bijdrage leveren aan de oplossing van deze problemen.

De activiteiten van het BSG kwamen in de daarop volgende decennia op een laag pitje te staan en Tilburg verloor de centrale positie die het jarenlang had ingenomen. In 1973 werd het BSG echter nieuw leven ingeblazen, vanuit Wageningen. Het is hier vandaan dat het Brabants Studentengilde tot op de dag van vandaag activiteiten organiseert, en niet alleen in de zomermaanden.

De Brabant-Collectie en ook de centrale collectie van de Universiteitsbibliotheek herbergen veel materiaal waar meer informatie te vinden is over het Brabants Studentengilde en de mensen die erbij betrokken zijn geweest: afbeeldingen, maar vooral boeken (o.a. lustrumbundels) en artikelen.

_Advertentie.