Corien Prins: ‘Zelf kies ik er bewust voor om niets met sociale media te doen’

Wat voor invloed heeft digitalisering op mensenrechten? En hoe zet je technologie rechtvaardig in? Hoogleraar Corien Prins werd dit jaar partner in het ambitieuze NWO Zwaartekracht-project De algoritmische samenleving. “Ik vind het fijn dat het project tien jaar duurt, zodat we de tijd krijgen om een nieuwe generatie op te leiden.”

Ruim drie decennia zet ze zich al in voor haar vakgebied, recht en technologie. En ze zag in die jaren hoe de digitalisering een steeds grotere stempel drukt op onze samenleving. Corien Prins, hoogleraar Recht en Informatisering aan Tilburg University en voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), blijft onvermoeibaar strijden voor de rechten van burgers in een samenleving die gedomineerd wordt door machtige marktpartijen en een vaak te afwachtende overheid.

Het was een bewogen jaar voor Prins. Samen met collega Linnet Taylor sleepte ze een prestigieus partnerschap in een NWO Zwaartekracht-project binnen. Dat project loopt over tien jaar en er zijn tientallen miljoenen mee gemoeid. Een ander succes boekte ze met het WRR, dat het kabinet wist te overtuigen van een andere benadering bij het coronabeleid.

Hoe kijk je terug op het afgelopen jaar?

“Ik heb twee banen en mijn hoofdtaak ligt in Den Haag bij het WRR. Daarnaast ben ik één dag in de week werkzaam in Tilburg. En hier hebben we, collega Linnet Taylor, hoogleraar bij TILT en ik, afgelopen jaar hard gewerkt voor een partnerschap in een NWO Zwaartekracht project. Gelukkig is dat voorstel gehonoreerd en ik ben heel blij dat onze universiteit daarbij betrokken is. Tilburg University heeft nog niet vaak mogen profiteren van Zwaartekracht. Nu zijn er meerdere faculteiten bij betrokken en dat vind ik belangrijk. In het Zwaartekracht-project De algoritmische samenleving onderzoeken we hoe we onder andere publieke waarden en mensenrechten blijvend kunnen waarborgen in een samenleving die in toenemende mate gedomineerd wordt door digitale technologieën.”

Je hebt een enorm netwerk, helpt dat?

“Ja, enorm. Niet zozeer om het binnen te halen, maar meer om een mooi voorstel met elkaar te maken. Ik heb heel veel jaren geïnvesteerd in het ‘over de schutting heen kijken’, zodoende ken ik veel mensen van buiten mijn discipline echt goed. Dit voorstel voor het Zwaartekracht-project kent drie sectoren, of domeinen, waar we naar gaan kijken: de rechtspraak, de zorg en de media. Verder doen de universiteiten van Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Delft mee, in totaal vijf dus, waarbij naast mij vier vrouwen en één man betrokken zijn als ‘principle investigator’, dat vind ik ook leuk. En ik vind het heel fijn dat het project tien jaar duurt en dat we dus de tijd krijgen om een nieuwe generatie op te leiden. Niet alleen vanwege de inhoud, maar ook om jonge mensen ervoor te enthousiasmeren.”

Ik ben pessimistisch over met name de politiek, die te veel op de achterbank zit en niet in de ‘driver’s seat’.

Ben je dan iemand die zegt: “Ik weet hoe het zit, dus allemaal luisteren”?

“Nee, ik zie dat digitalisering voor jongere generaties anders uitpakt, dus ik vind het mooi om met hen samen op te trekken, om hun benadering van digitalisering te leren kennen. Zelf kies ik er bewust voor om niets met sociale media te doen, ik twitter niet en zit niet op Facebook. Maar dat is voor mij makkelijker dan voor twintigers en dertigers. Voor de generaties na mij is het bijna onmogelijk om nog zonder sociale media te functioneren in de samenleving. Dus ik vind ook dat ik me meer moet verplaatsen in hun belangen en overwegingen om goed te kunnen denken over de rol van het recht.”

Je bent nog maar één dag in de week in Tilburg werkzaam, op andere dagen ben je in Den Haag bij de WRR. Wat heb je daar bereikt?

“De WRR en de KNAW hebben aan de minister van VWS vijf scenario’s gepresenteerd over hoe corona zich zou kunnen ontwikkelen, en daarin hebben we gezegd: “Ga niet alleen uit van het enige mogelijke scenario dat je het virus de wereld uit krijgt. Bereid je nou voor op alle vijf de scenario’s, van griep-plus tot het worstcasescenario waarin de samenleving helemaal platligt.

“Dat advies hebben we gepresenteerd in september en dat viel helemaal dood. Dat was in de tijd na de vaccinaties, toen het allemaal weer goed ging met de besmettingscijfers. Maar in oktober zag je het virus herleven en ineens ging iedereen wél naar onze scenario’s kijken. Dat de overheid ons advies ter harte heeft genomen en nu het scenariodenken heeft omarmd, is een van de successen die we het afgelopen jaar hebben geboekt.”

AI of kunstmatige intelligentie is een nieuw speelveld. Ren je niet steeds met wetgeving achter de feiten aan?

“Nee, dat vind ik om meerdere redenen niet. Ten eerste kijken we in het recht altijd of nieuwe terreinen kunnen worden bestreken met bestaande regels en wetten. Er is bijvoorbeeld al auteursrecht, en ook op het nieuwe digitale terrein kunnen we dat auteursrecht in principe toepassen. Het is ook geen ratrace tussen technologie en het juridisch instrumentarium. Binnen het recht maken we soms een pas op de plaats en kijken we de nieuwe ontwikkelingen even aan zonder dat we meteen hoeven in te grijpen.”

Dus je bent niet pessimistisch dat AI ons straks meer en meer gaat beheersen?

“Nee, waar ik wél pessimistisch over ben is dat met name de politiek te veel op de achterbank zit en niet in de ‘driver’s seat’. En dat geldt ook voor maatschappelijke instellingen. Een voorbeeld: deze universiteit en alle andere universiteiten hebben zich volstrekt afhankelijk gemaakt van Microsoft. ‘Microsoft first’, want het is zo handig. Maar ondertussen glipt straks de inhoud van ons onderwijs uit onze handen, door de platformisering, en dat hebben we dan gewoon laten gebeuren. De overheid moet sensitief zijn voor wat er anders is aan nieuwe technologie en wat dat betekent voor de verhoudingen tussen burgers, bedrijven en de overheid. En als dat de burger verzwakt in zijn positie, dan moet de overheid daar wat aan doen.

“Dat zeggen wij in het AI-rapport waarin we als WRR de politiek adviseren ook. Je kunt niet alles van de burger verwachten, en de verantwoordelijkheid hoeft niet altijd bij de individuele burger te liggen. Het maatschappelijke middenveld is daarbij cruciaal; een patiëntenvereniging, of een consumentenvereniging. Je mag niet van burgers verlangen dat ze alles snappen. Dat is veel te ingewikkeld en allesomvattend. Dan ben je er de hele dag mee bezig. Gelukkig zijn er partijen die namens de belangen van de burger spreken.”

Onze universiteit zit mij als gegoten. Het is hier klein maar fijn.

Zijn er nog andere dingen die je afgelopen jaar hebt meegemaakt, die leuk of niet zo leuk waren?

“Het is geen geheim dat ik ziek ben geweest, of nog steeds ben. Ik heb borstkanker. De behandelingen heb ik grotendeels achter de rug. Ze vielen samen met corona en dat had wel het voordeel dat iedereen thuis zat, dat alle evenementen afgelast waren en dat ik niks hoefde te missen. En ik zou het geen ‘succes’ noemen, maar ik vind het wel heel fijn om na de lockdown en na de behandelingen van afgelopen jaar nu weer samen met mensen op een terrasje te mogen zitten. Daar geniet ik nu veel bewuster van.”

Je bent nu meestal in Den Haag. Kom je nog graag hier op de campus?

“Ik werk hier nu bijna dertig jaar en ik vind het een mooie universiteit met inspirerende collega’s en een fijne sfeer. Ik wil wel even zeggen dat onze universiteit mij ‘als gegoten zit’. Dit is echt de universiteit waar ik me thuis voel. En nog één ding: ik weet bijvoorbeeld van collega’s in het land dat ze niets hoorden van hun College van Bestuur bij het succes van het Zwaartekracht-project. Linnet en ik hebben direct felicitaties gekregen, zowel van de universiteit als de faculteit. Dat gebeurt niet overal. Het is hier klein, maar fijn.”

_Advertentie.