NFT: De hyperrealiteit van een verveelde aap

Hij is een moderne Faust, de man die volgens de overlevering zijn ziel verkocht aan de duivel. Ook Stijn van Schaik verkocht zijn ziel. Dit voorjaar bood de Rotterdamse student zijn ‘ziel’ te koop aan, op het internet, als NFT, aan de hoogste bieder. Een onbekende kocht Stijns ziel voor 330 euro.

Beeld: Andrey Metelev / Unsplash

Een NFT, een non-fungible token, wat is het eigenlijk? Die vraag stond afgelopen donderdag 8 september centraal bij de Studium Generale bijeenkomst ‘NFTs: Solid Investment or Crazy Hype?’. In een goedgevulde Blackbox brandde die vraag bij veel bezoekers op de lippen. Want rond het fenomeen NFT is inmiddels een kleine hype ontstaan, aangejaagd door beroemdheden die vermogens neertellen voor onbeduidende online plaatjes van een ‘verveelde aap’.

Een NFT is technisch gezien een afspraak die digitaal wordt vastgelegd in dezelfde techniek die ten grondslag ligt aan cryptovaluta als Bitcoin. Jurist Paul Halliday van Tilburg Law School legt uit dat het een vorm van een contract is. Een bindende afspraak tussen twee partijen, vastgelegd in de digitale ruimte.

Nieuwe investering

Alleen is een NFT meer dan een digitaal contract; er is inmiddels een heuse economie rond ontstaan. De hype wordt aangeblazen door de bedragen die geboden worden door een selecte club vermogende beroemdheden en internetondernemers die het nieuwe verschijnsel omarmen als een nieuwe investering.

Is een NFT een nieuwe vorm van digitale kunst? Nee, dat is het ook niet. Je koopt immers geen kunstwerk. Als Justin Bieber zich begin dit jaar voor 1,1 miljoen euro ‘eigenaar’ mag noemen van een digitale Bored Ape, dan is hij slechts virtueel eigenaar, want het digitale plaatje bestaat immers niet in de fysieke wereld. Iedereen kan een NFT van hetzelfde plaatje maken.

Beeld: Markus Spiske / Unsplash

En toch, waarom zou je dan zo’n absurd bedrag neertellen voor een plaatje dat iemand anders ook kan maken? Het meest voor de hand liggende antwoord is dat Bieber daarmee toetreedt tot het illustere gezelschap van de ‘Bored Ape Yacht Club’, een clubje verveelde miljonairs die uitgekeken lijken te zijn op juwelen, sportauto’s en voetbalclubs, en met NFT’s een nieuw speeltje hebben.

Kaarten en symbolen

Het is dus geen nieuw medium en geen nieuw kunstgenre. Wat het wel ‘is’, wordt misschien wel het best benaderd door Nathan Wildman, Assistant Professor in de Ontologie, de tak van de wijsbegeerte die zich toelegt op het ‘zijn’. Wie een NFT aanschaft, koopt alleen een ‘verwijzing’ naar het item, plaatje. En niet eens dé verwijzing, maar een verwijzing, een link.

Zo’n verwijzing lijkt nieuw, maar is dat niet. Kaarten, symbolen of talen zijn bekende tekensystemen die verwijzen naar bestaande objecten en verschijnselen, maar ook naar andere tekens en symbolen. Het doet denken aan een grap van de ooit populaire Engelse serie Blackadder waar een generaal en zijn adjudant voor een kaartentafel staan. Is dit een kaart van het land dat we veroverd hebben? Nee, sir, dit ís het stuk land dat we veroverd hebben!

Virtueel spiegelpaleis

Nu lijken NFT’s nog een spel. Zo verkocht Van Schaik zijn ziel in het kader van een kunstproject. Maar nieuwe technologie kan ook disruptief zijn. Waar we nu ‘offline’ vaak nog dé realiteit noemen en online de verwijzing, verwatert dat onderscheid in rap tempo. Wat is straks nog origineel en wat is een kopie?

Misschien komt Jean Baudrillard wel het meest dicht in de buurt van een omschrijving van NFT’s, al is de Franse filosoof en semioticus al zo’n vijftien jaar geleden overleden en wist hij nog niet van het bestaan van NFT’s. NFT’s vormen geen realiteit, maar een ‘hyperrealiteit’, een universum van ‘simulacra’, kopieën zonder origineel. Zo is hyperrealiteit een virtueel spiegelpaleis waar alles naar elkaar verwijst, en in dat paleis kan een hype al snel werkelijkheid worden.

Advertentie.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.