Studenten rouwen samen: ‘Ik heb veel over rouw geleerd, maar misschien nog meer over liefde’

Het verlies van een naaste, een baan, toekomst of veilig thuisland. Rouw komt in vele geuren en kleuren en iedereen rouwt op zijn eigen manier. De een kan hier net wat meer hulp bij gebruiken dan de ander, stellen Ellen Dreezens, docent aan Tilburg University en psycholoog en fotograaf Gerdien Wolthaus Paauw. Zij geven daarom een bijzondere rouwcursus aan studenten: “Wij geven studenten handvaten om hun eigen weg binnen het rouwproces te vinden.”

Eens per twee weken komen tien studenten samen in het Zwijssengebouw. Onder leiding van docent en psycholoog Ellen Dreezens en fotograaf Gerdien Wolthaus Paauw nemen zij deel aan een bijzondere training: eentje die geheel in het teken staat van rouw. Naast het verkrijgen van theoretische en psychologische kennis over rouw, heeft deze training ook een kunstzinnig randje. Een bijzondere invalshoek die verrassend effectief blijkt te zijn.

Theoretische kennis

Het is precies deze combinatie die Dreezens en Paauw – beiden ervaringsdeskundigen op rouwgebied – erg belangrijk vinden. “Er zijn veel ongeschreven regels over rouw die de maatschappij een individu oplegt. Denk hierbij aan noodzakelijke rouwgevoelens en een juiste lengte van het rouwproces. Dat is zorgelijk, want er bestaat geen blauwdruk voor een goed rouwproces. Iedereen verwerkt een verlies op zijn eigen manier. Door kennis over rouw te delen en creativiteit te stimuleren, geven wij studenten handvaten om hun eigen weg binnen het rouwproces te vinden” leggen Dreezens en Paauw uit.

Als psycholoog en wetenschapper neemt Dreezens de theoretische kant van de cursus voor haar rekening. Ze bespreekt onder andere het Duale Procesmodel met de deelnemers. Met behulp van dit model legt zij uit dat het rouwproces twee kanten heeft. Een kant waar verdriet, emoties en herinneringen centraal staan en een herstelkant: “Veel studenten hebben zich direct op de herstelkant gestort. Bijvoorbeeld door zich volledig op hun studie te focussen. Op een later moment krijgen sommige studenten hier gemengde gevoelens bij omdat ze denken dat hun rouwproces hebben ontlopen. Wanneer zij zich vervolgens realiseren dat deze herstelkant ook een onderdeel is van het rouwproces, ontstaat er een gevoel van opluchting,” legt Dreezens uit.

Creatieve vertaalslag

Paauw geeft op haar beurt invulling aan de creatieve kant van de training. Zij zet hierbij in op een passieve én actieve kunstbeleving; waarbij de deelnemers kunst ondergaan en maken. Zo komt het werk van Frida Kahlo in de training voorbij. Volgens velen heeft deze Mexicaanse kunstenares op inspirerende wijze haar overwegend schrijnende levensverhaal geuit in haar werk. Als kind kreeg Kahlo een verlammingsziekte waardoor ze nooit normaal kon lopen. Ook raakte ze betrokken bij een tramongeluk en werd door de ernstige verwondingen onvruchtbaar. Een verdriet dat ze – vanwege haar kinderwens – haar hele leven met zich meedroeg. Tot slot was haar huwelijk met kunstenaar Diego Rievera turbulent.

 “Gedurende haar leven rouwde ze om verschillende gebeurtenissen. Ze vond troost en kracht in haar werk. Men kan zich in haar werk herkennen, dat werkt verlichtend”, legt Paauw uit. “Door met de deelnemers van de cursus naar het werk van Kahlo te kijken, komen ze dichter bij hun eigen rouwproces. Daarnaast krijgen ze aan het eind van iedere sessie een huiswerkopdracht mee. Bijvoorbeeld een opdracht waarin iedereen zijn gevoel in een foto of tekening vastlegt. Ook dit brengt hen dichter bij de kern van hun eigen rouwproces.”

Studentervaringen

Inmiddels organiseren Dreezens en Paauw de rouwtraining voor de derde keer. Uit een evaluatie van eerdere trainingen blijkt dat de deelnemers het unieke perspectief – zowel vanuit psychologisch als creatief oogpunt – waarderen. Daarnaast vinden ze het fijn om andere mensen van hun leeftijd te ontmoeten en hun ervaringen te delen. Een deelnemer van het eerste uur, William Duke, vertelt: “Vier jaar geleden verloor ik mijn vader plotseling aan een herseninfarct. Op dat moment was ik eerstejaars student aan Tilburg University. Ik vond het lastig om mijn verhaal en verdriet te delen met leeftijdsgenoten. Daar had ik wel behoefte aan.” Een jaar na het overlijden van zijn vader besloot hij een bestuursjaar te doen bij Fractie SAM.

Op initiatief van Duke diende Fractie SAM tijdens de universiteitsraad een voorstel in waarin de partij vroeg om meer ondersteuning vanuit de universiteit voor rouwende studenten: “Ik vind het belangrijk dat studenten bij elkaar en bij professionals terecht kunnen. In mijn eerste jaar op de universiteit had ik hier zelf ook behoefte aan. Toevalligerwijs waren Ellen en Gerdien bezig met het opzetten van een rouwtraining. Hierdoor kon de universiteit het snel organiseren.”

Zelf heeft Duke ook meegedaan aan de rouwtraining: “Ik heb veel over rouw geleerd, maar misschien nog meer over liefde. Dankzij de training begreep ik dat rouw en liefde twee kanten zijn van dezelfde medaille. De reden dat ik soms zo verdrietig ben, is omdat ik zoveel van mijn vader hield” legt hij uit. “Het is erg mooi dat de training een theoretische en creatieve kant heeft. Ik ben zelf altijd al creatief geweest. Tekenen is voor mij een uitlaatklep en een manier van communiceren. Soms kun je een gevoel beter met kunst en creativiteit uitdrukken dan met woorden.”

Helende werking van kunst

Dreezens en Paauw zijn niet de enigen die kunst en creativiteit een plek geven in een zorgtraject. Wetenschappelijk onderzoek wijst steeds vaker uit dat literatuur, muziek, beeldende kunst en film goed zijn voor de kwaliteit van leven van patiënten, hun naasten en mensen in de rouw. Dit betreft zowel een passieve kunstbeleving waarin men kunst ondergaat (zoals bijvoorbeeld een museumbezoek) als een actieve kunstbeleving waarin iemand zelf kunst maakt.

Ad Kaptein, emeritus hoogleraar medische psychologie aan de Universiteit van Leiden lichtte dit recentelijk toe tijdens een Studium Generale-lezing in Tilburg: “De passieve en actieve uitingen van kunst werken stressverlagend en geven betekenis aan iemands ziekte, gemis, pijn of verdriet. Hierdoor wordt de patiënt, naaste of nabestaande veerkrachtiger.”

Omdat zowel de wetenschap als hun eigen enquête-uitslagen positieve resultaten laten zien, hebben Dreezens en Paauw de wens om deze rouwtraining ook aan PhD-studenten en medewerkers van de universiteit aan te bieden: “We hopen hier financiering voor te vinden omdat we denken dat het belangrijk is dat de universiteit ook haar rouwende werknemers kan ondersteunen.”

_Advertentie.