Chef de Mission Pieter van den Hoogenband over sport en politiek

Chef de Mission Pieter van den Hoogenband over sport en politiek

Hoe moeten sporters en (sport)bestuurders zich verhouden tot politieke vraagstukken? “Een ingewikkelde kwestie”, vindt Chef de Mission van TeamNL, Pieter van den Hoogenband. De voormalig zwemkampioen was te gast in Tilburg. Een uitgelezen kans om hem aan de tand te voelen over mensenrechten, dubieuze gastlanden en het nemen van verantwoordelijkheid.

Pieter van den Hoogenband tijdens zijn lezing in Tilburg ter ere van het zestigjarig bestaan van het Sportcentrum. Beeld: Maurice van den Bosch

“Naast mij staat een van de beste teamcaptains die Nederland kent. Hij heeft een hoop mensen geïnspireerd en uitstekende resultaten behaald met Team NL op de Olympische Spelen in Tokio.” Met deze lovende woorden introduceerde Rector magnificus van Tilburg University, Wim van de Donk, gastspreker Pieter van den Hoogenband. De drievoudig Olympisch zwemkampioen was in Tilburg te gast ter ere van het zestigjarig bestaan van het Sportcentrum

In een zaal vol sporters, medewerkers, studenten en alumni hield Van den Hoogenband een gloedvol betoog over de weg naar succes. Zijn belangrijkste boodschap: inspireer de volgende generatie. Volgens Van den Hoogenband betekent een Olympische medaille niet alleen veel voor de sporter maar ook voor de samenleving: “Sport brengt mensen in beweging en stimuleert hen om in actie te komen voor een betere maatschappij”.

In hoeverre kun je sport en een betere maatschappij nog in één adem noemen?

Sport en politiek

Een mooi statement dat toch ook de nodige kritische vragen oproept. Want in hoeverre kun je sport en een betere maatschappij nog in één adem noemen wanneer je bijvoorbeeld het WK-voetbal in Qatar onder de loep neemt? Onder erbarmelijke omstandigheden werkten arbeidsmigranten in Qatar aan de infrastructuur, in de bouw en in de dienstverlening van het toernooi. Daarnaast bezweek de FIFA onder de druk van datzelfde land, waarna het deelnemende elftallen belet de ‘one love-armband’ te dragen. De reden? Qatar verbiedt relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht; een dergelijk statement acht het olierijke Golfstaatje ongepast.

Op de vraag hoe Van den Hoogenband zijn eigen idealen – waarin sport zorgt voor een betere maatschappij – rijmt met dergelijke voorbeelden, antwoordt hij: “Nelson Mandela zei ooit dat sport de kracht heeft om de wereld te veranderen. Mensen die in de sportwereld actief zijn – zoals ik – vinden dat ook erg belangrijk. Wij zijn ons er wezenlijk bewust van dat wij niet overal invloed op hebben. Maar door onszelf sportief op te stellen, hopen we toch mensen te inspireren.”

“Dit heb ik de afgelopen Olympische Spelen ook gedaan. Voorafgaand aan de Olympische Spelen hebben we met een aantal landen een zogenaamd “PlayBook” laten opstellen. Op deze manier konden we duidelijke richtlijnen volgen om op een (relatief) veilige manier de Olympische Spelen te organiseren. Alle deelnemende landen die het toernooi mogelijk maken, behoren tot de Olympische familie en daar moeten wij ons over ontfermen.”

De dialoog

Niet alleen Van den Hoogenband vindt correcte humanitaire omstandigheden voor betrokkenen bij een sporttoernooi belangrijk. Ook andere prominente figuren spreken zich uit voor mensenrechten, zoals bondscoach Louis van Gaal. Maar individuele sporters laten vooralsnog niet vaak van zich horen over dergelijke kwesties. Volgens velen is dat ook niet hun taak. Zo zei voormalig topzwemmer en VVD-politica, Erica Terpstra in 2008 dat “sporters de arena niet gekozen hebben”. Die taak ligt bij de politiek en overkoepelende sportorganisaties, zoals het IOC en de FIFA. Deze laatstgenoemden geven op hun beurt altijd de voorkeur aan een dialoog. Een mogelijke boycot van een toernooi werd tot op heden uitgesloten.

Maar ondanks verwoede pogingen om met dubieuze gastlanden in gesprek te gaan over de mensenrechten in hun land, lijkt van échte verandering geen sprake. Zo zijn homorechten in Rusland (Olympische Winterspelen 2014) nog altijd ver te zoeken en stopt China (Olympische Zomerspelen 2008 en Winterspelen 2022) tot op de dag van vandaag Oeigoeren systematisch weg in ‘heropvoedingskampen’. Ook Qatar lijkt tot dusver niet onder de indruk van de ‘druk’ van buitenaf: bronnen geven aan dat het Golfstaatje de Olympische Zomerspelen van 2036 naar Doha wil halen. Over verbetering van arbeidsomstandigheden – na kritiek op de organisatie van het WK-voetbal – heeft het land zich nog niet uitgelaten.

“Ik was bereid om niet naar de Olympische Spelen in China af te reizen”

Rol van individuele sporters

Mogen we dan toch niet meer van individuele sporters verwachten? Of hoeven zij  koste wat kost niet op te komen voor andere wereldburgers? “Een ingewikkelde kwestie”, vindt Van den Hoogenband. “Als sporter heb je weinig invloed op de keuze waar toernooien georganiseerd worden. Tijdens mijn laatste Olympische Spelen als deelnemer (Beiing 2008, red.) voelden mijn coach, Jacco Verhaeren, en ik ons super ongemakkelijk. Voorafgaand aan het toernooi heeft Verhaeren zich daarom publiekelijk uitgelaten over de mensenrechtensituatie in China. Ik was bereid om niet naar China af te reizen als ik daar een hele hoop mensen mee had kunnen helpen.”

Maar volgens Van den Hoogenband zou dit geen invloed gehad hebben: “Er zou hoogstens een artikel in de krant komen, waarna iedereen weer overgaat tot de orde van de dag. Ik kreeg het advies om dat offer niet te brengen en wel deel te nemen aan de Olympische Spelen.”

Toch probeert Van den Hoogenband in zijn rol als Chef de Mission het goede te doen: “Op mijn achttiende was het leven rock & roll: de wereld lag aan mijn voeten en ik hield me vooral bezig met sportieve doelen. Naar mate ik ouder werd, kwam ook het bewustzijn over andere zaken zoals mensenrechten. Daarom vind ik dat je sporters altijd het voordeel van de twijfel moet geven. Zij moeten individueel kiezen hoe ze zich verhouden tot dit soort zaken. Als Chef de Mission moet ik hen aanreiken wat ze nodig hebben. Ook ik begrijp nog altijd niet waarom bepaalde keuzes gemaakt worden. Maar ik moet daar wel steeds – met een goed moreelkompas – het beste van maken.”

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.