Yolan werkt meer dan veertig jaar in de bibliotheek: ‘Boeken sterven niet uit’

Zonder ondersteunend personeel geen universiteit. Univers gaat op zoek naar de mensen die er al dertig, soms zelfs veertig jaar voor zorgen dat de universiteit draait. Yolan de Vries-Boekhorst werkt 41 jaar in de bibliotheek. “Tijdens de coronapandemie besloten we alle boekenkasten in de bibliotheek schoon te maken. We zijn er een jaar mee bezig geweest.”

Kaartenbakken, microfiches, dia’s, cassettebandjes, videobanden, floppydisks en cd-roms: Yolan de Vries-Boekhorst zag ze de afgelopen 41 jaar allemaal voorbijkomen. Maar: “Die zijn allemaal verdwenen. Het enige dat bleef is het boek, dat is nog niet uitgestorven”, concludeert ze met zichtbare tevredenheid.

De Vries-Boekhorst (1958), opgeleid op de bibliotheekschool, begon in 1981 als leeszaalbeheerder in de bibliotheek van de Theologische Faculteit aan de Academielaan. “Dat was een grote zaal vol met boeken. Aan de zijkanten stonden kaartenbakken, want elk boek had een kaartje op auteursnaam, titel en onderwerp, zodat je het op verschillende manieren kon zoeken. Het was echt een andere tijd: computers waren er nog niet. Als een boek werd uitgeleend, ging er een kaart in de uitleenbak die ik op vier weken later plaatste. Zo kon ik op de juiste datum zien welke boeken terug moesten zijn. Van de boeken die niet terug waren, hield ik de kaarten over. De lener kreeg dan een handgeschreven kaartje thuis met de boodschap dat er een kwartje boete op zat. Vervolgens was het hopen dat het boek terugkwam.”

Kloostercollecties

“Naarmate ik langer in de bibliotheek werkte, raakte ik goed bekend in de theologie. Ik wist welke onderwerpen en stromingen er waren en als iemand een vraag had, liep ik zo naar het juiste boek. De Theologische Faculteit heeft onder andere een kloostercollectie aangeschaft. Dat zijn hele uitgebreide verzamelingen, omdat paters geen eigen bezit mochten hebben. Dus als zij ergens over wilden lezen, kochten ze een boek, en dat ging daarna de kloosterbibliotheek in. Die collecties zijn een snoeptrommel.” Een favoriet boek heeft Yolan echter niet. “Maar Pomologia van Johann Hermann Knoop uit 1758 vind ik een heel mooi boek. Knoop beschrijft hoe ‘appels en peeren’ groeien en heeft dat prachtig geïllustreerd.” Af en toe vindt ze een verrassing in een boek: “Oude ansichtkaarten, de bestellijst en de rekening die meneer pastoor bij de slijterij had openstaan en laatst nog een gedroogd bloemetje.”

Modernste bibliotheek van Europa

Het gebouw van de huidige universiteitsbibliotheek werd in 1992 geopend en was toentertijd de modernste bieb van Europa. “Vanuit verschillende landen kwamen mensen kijken naar hoe het er hier uitzag”, zegt Yolan nu enigszins verwonderd. “Daarvoor had elke faculteit een eigen bibliotheekje. Daarnaast was er één centrale bibliotheek, die zat in het Cobbenhagengebouw op de plek waar nu de kantine zit.” De bieb van de Theologische Faculteit ging pas rond 2005 naar het bibliotheekgebouw. Yolan verhuisde mee en ging achter de balie aan de slag.

Tijdrovend werk

“Mijn werk bestond uit mensen helpen, maar ook uit veel administratie bijhouden. Zo had je het interbibliothecair leenverkeer (IBL) waardoor we boeken die we zelf niet hadden bij een andere bieb konden aanvragen. En dat was een heel gedoe”, zegt ze lachend. “Ik gebruikte daar papier met twee doorslagen voor zodat ik een kopie had. Nog op een mechanische typmachine, géén elektrische, verwerkte ik de aanvraag. De briefjes gingen naar de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, want daar hadden ze overzicht en konden ze zien of een boek bijvoorbeeld in Maastricht, Groningen of Nijmegen stond. Zij konden vervolgens in een catalogus opzoeken of ze boeken daadwerkelijk hadden en of het niet uitgeleend, zoek of niet uitleenbaar was. Als ze niet konden leveren, ging het verzoek per post door naar de volgende bibliotheek. Na een tijd kwam de aanvraag, met of zonder boek, bij ons terug. Het was erg tijdrovend werk. Al die dingen die je nu met één druk op de knop regelt, kostten toen ontzettend veel schrijf-, typ- en belwerk.”

Elfduizend tijdschriftabonnementen

Inmiddels werkt Yolan al vijftien jaar niet meer achter de balie, maar als coördinator van de drie depots die de universiteit rijk is. De grootste zit op de begane grond van de bibliotheek. “Dit is echt mijn kindje”, zegt ze trots. “Toen ik bij de depots begon waren het verwaarloosde magazijnen. Samen met mijn collega, die helaas overleden is, heb ik die magazijnen goed aangepakt. Gelukkig heb ik er de afgelopen jaren voldoende taken bijgekregen, want aan de magazijnen heb ik niet voldoende werk meer. Ik haal boeken op en zet ze weg, maar dat is de afgelopen jaren enorm afgenomen, met name als het om tijdschriften gaat. Toen ik net bij het depot begon, gingen we drie keer per dag naar het magazijn om zes kratten vol met tijdschriften op te halen. Studenten zaten daar echt op te wachten. Dan stonden ze ongeduldig aan de balie: “Zijn de tijdschriften er al?” Toentertijd hadden we op zo’n elfduizend papieren tijdschriften een abonnement. Daar zijn er door de digitalisering pak ‘m beet vierhonderd van over.”

Altijd koud

Yolan vindt het nog steeds leuk om door de magazijnen te lopen. “Ik geniet van die rijen met oude, zeldzame en kostbare boeken en al die kasten die van boven tot onder vol staan.” Maar de ietwat muffe, zure geur van, soms eeuwenoude, boeken ruikt ze niet meer: “Daar ben ik immuun voor geworden, denk ik.” Ook aan de geklimatiseerde temperatuur in het depot is ze wel gewend. “Het is hier altijd koud, zodat de boeken in een zo goed mogelijke conditie bewaard blijven.”

Enorme stofwolk

Gedurende de coronaperiode is het bibliotheekgebouw een aantal weken dicht geweest. “Mijn collega’s en ik hadden daardoor vrijwel niets te doen. Dus besloten we alle boekenkasten in de bibliotheek schoon te maken. Het was een enorme stofwolk, want de reguliere schoonmakers kunnen wel om de boeken heen poetsen, maar ze mogen de collectie niet verplaatsen. We begonnen met het hele team aan de klus, maar gaandeweg haakten er steeds meer mensen af. Uiteindelijk bleven we met z’n tweeën over, samen hebben we het afgemaakt. Elke dag een uurtje: alle boeken eruit, de planken schoonmaken en al die boeken stofzuigen. We zijn er uiteindelijk een jaar mee bezig geweest.”

Verandering komt vanzelf  

Over drie jaar wordt Yolan 67 en gaat ze met pensioen. “Dan is het wel mooi geweest”, zegt ze vastberaden. “Ik heb het hier altijd naar mijn zin gehad.” Behoefte om verandering op te zoeken had ze ook niet. “Als je ergens veertig jaar blijft, komen de veranderingen vanzelf. En er is hier genoeg veranderd. Ik heb bijvoorbeeld de automatisering van de bibliotheek meegemaakt. Daarvoor moest ik telkens nieuwe dingen leren, me aanpassen en mijn werk anders doen.” Niet alleen haar werk is anders, de bibliotheek ziet er ook anders uit: “Er staan nu poortjes, er zijn beveiligers en zaalwachten en studenten mogen achter de computer eten, dat was vroeger niet. Studenten zijn over het algemeen zelfbewuster, dan toen ik bij de universiteit begon, en wat ongeduldiger: wat ik vandaag wil, wilde ik eigenlijk gisteren al hebben, zo’n houding.” Ze laten ook een hoop troep achter in de bibliotheek. “Stukken pizza en koffiekopjes bijvoorbeeld. In de kluisjes vinden we soms beschimmelde boterhammen, maar ook telefoons en laptops die niet meer opgehaald worden.”

Veertig jaar in dienst

Het leukste aan haar werk noemt ze de cursus Collectie Beheer die ze van 2014 tot 2017 in Amsterdam volgde. “Ik ben daar opgeleid tot behoudsmedewerker en leerde omgaan met cultureel erfgoed. Ik heb nu veel meer kennis over waar materiaal gevoelig voor is, over schades en waar je allemaal op moet letten, zoals op de temperatuur en schimmels. Tijdens die cursus ben ik onder andere in het depot van het Rijksmuseum geweest, dat was heel bijzonder”, vertelt ze glunderend. “Aan mijn werk op de Theologische Faculteit heb ik ook vriendschappen overgehouden. Het contact met collega’s vind ik een belangrijk aspect van mijn werk. Vorig jaar waren we met drie teamleden tegelijk veertig jaar in dienst. Dat hebben we samen gevierd.”

_Advertentie.