Wat is academische vrijheid?

‘Academische vrijheid is bijzonder slecht uitgewerkt. En dat heeft gevolgen.’

‘Aan de instellingen wordt de academische vrijheid in acht genomen’. Dat is het. Meer dan dat ene schamele zinnetje staat er in de Nederlandse wetgeving niet over academische vrijheid. Voor een begrip dat iedere student en docent kent en te pas en te onpas in discussies wordt gebruikt, is de academische vrijheid een bijzonder slecht uitgewerkt idee. En dat heeft gevolgen.

De Groningse bedrijfskundedocent Susanne Täuber weet er inmiddels alles van. Zij werd door de noordelijke rijksuniversiteit ontslagen vanwege verstoorde arbeidsverhoudingen, toen zij zich uitsprak over het diversiteitsbeleid van de universiteit. Nadat ze dat in een gerenommeerd academisch tijdschrift uiteenzette werd ze onder druk gezet dat stuk in te trekken. Ze weigerde. Het faculteitsbestuur accepteerde Täubers njet niet. Het sprak van een ‘onherstelbaar gebleken vertrouwensbreuk’ en stapte naar de rechter om haar te ontslaan.

Vorige week deed die rechtbank uitspraak: Täuber mag ontslagen worden. Hoewel haar advocaat aanvoerde dat haar uitlatingen in het artikel worden beschermd door de academische vrijheid, komt dat argument niet eens terug in de overwegingen van de rechter. Met andere woorden: de rechter waagt zich niet aan de interpretatie van dat ene povere wettelijke bepalinkje. Hij focust zich alleen maar op de ruzie, wie daar schuld aan heeft en of het niet onder de vrijheid van meningsuiting valt.

Het is ook een ingewikkelde. Kunnen universiteiten de academische vrijheid inroepen als de overheid zich te veel met de inhoud gaat bemoeien? Kunnen medewerkers de academische vrijheid inroepen als ze het oneens zijn met het beleid van de universiteit? Kunnen studenten de academische vrijheid inroepen als ze hun scriptie willen schrijven over een ander onderwerp dan de universiteit aandraagt? Zegt u het maar.

Natuurlijk is er wel wat meer uitgewerkt toen het wetsvoorstel werd ingediend. Het beslaat onder meer wat een wetenschapper wil onderzoeken – in het hypothetische geval dat hij een onbestemde zak geld op straat vindt – hoe dat onderzocht wordt, en wanneer en hoe dit bekend wordt gemaakt.

Wie deze uitleg in gewonemensentaal leest, begrijpt direct waar de grote protesten tegen het toegestane ontslag vandaan kwamen. Kan een universiteit iemand ontslaan op basis van een verstoorde arbeidsrelatie als die ontstaat door een wetenschappelijk artikel? Wordt dat niet beschermd door die academische vrijheid?

De wettekst is er in ieder geval niet zonneklaar over. Een duidelijke uitleg van de rechter had daarom niet misstaan. Het is te hopen dat Täuber in hoger beroep gaat. Niet alleen om te voorkomen dat het een vrijbrief is om wetenschappers met onwelgevallige meningen kalt te stellen. Wie weet komt er dan ook eindelijk wat meer duidelijk over wat academische vrijheid nu eigenlijk is.

_Advertentie.