Loting onderzoeksbeurzen bij TSHD: ‘Je hoeft je project niet meer zo op te poetsen’

Loten bevalt de geesteswetenschappers goed, daarom organiseert de faculteit voor het tweede jaar op rij een loting onder de aanvragers voor onderzoeksbeurzen. Het is een efficiëntere en eerlijkere manier om onderzoeksgeld te verdelen, denkt vice-decaan Marjolijn Antheunis.

Geen competitie meer, maar iedereen een gelijke kans. Dat is het idee achter het verloten van onderzoeksbeurzen, waar ze bij de faculteit Humanities and Digital Sciences mee experimenteren. Er wordt voor maximaal 100.000 euro aan onderzoeksgeld toegekend aan onderzoekers met een goed idee.

Het systeem heeft veel voordelen, vindt vice-decaan onderzoek Marjolijn Antheunis: ‘Subjectieve oordelen kunnen niet meer de uitkomst bepalen, want bij het bepalen van een rangorde kunnen er natuurlijk onbewust voorkeuren insluipen.’ Zo zouden bijvoorbeeld ‘trendy’ onderwerpen zoals ChatGPT, dat nu volop in de belangstelling staat, hoger op de lijst kunnen komen en daardoor meer kans maken op onderzoeksgeld.

Eerlijker

Bij het toewijzen van beurzen is het de gewoonte om een ranglijst te maken van de ingediende voorstellen die aan alle criteria voldoen. Het gaat om relatief kleine beurzen, tot maximaal 20.000 euro per beurs. De afweging van de verschillende aanvragen kost veel tijd en is niet altijd helemaal objectief. Daarbij komt dat de aanvragers veel kostbare tijd besteden aan het aanprijzen van hun voorstel. Die nadelen zijn er niet meer bij een systeem van loting.

Ook het zogenaamde Mattheus-effect speelt een rol bij de traditionele manieren van beurstoekenning, aldus Antheunis: ‘Mensen die eerder succesvol waren bij het indienen van een voorstel kunnen onbewust een hogere status genieten.’ Het cv van een onderzoeker zou dan een indicatie voor kwaliteit kunnen zijn. ‘En dat is natuurlijk in het nadeel van jongere onderzoekers of onderzoekers die nog niet eerder een grote beurs hebben binnengehaald.’

Oppoetsen

Het traditionele systeem moedigde mensen aan om veel tijd te stoppen in het pimpen en verkopen van een voorstel. Antheunis: ‘Dat hoeft nu niet meer, je hoeft je project niet meer zo op te poetsen dat het opvalt bij reviewers. Je kan je helemaal concentreren op de inhoud van je voorstel.’

Er is ook minder kans op gezichtsverlies als je voorstel het niet haalt. Bij een loting is een afwijzing het gevolg van pech en niet meer van de kwaliteit van een voorstel. Het wordt dus minder als een vorm van falen gezien als je voorstel het niet haalt. En winnaars gaan niet naast hun schoenen lopen.

Al viel dat vorig jaar allemaal nog wel mee: er viel toen maar één onderzoeksaanvraag buiten de boot. Dit jaar zijn er twaalf aanvragen met een gezamenlijk bedrag van € 148.000. Bij de loting in de Blackbox deze middag krijgen acht aanvragers onderzoeksgeld toegekend, vier grijpen mis.

Nadelen

In theorie zijn er ook nadelen aan het systeem, geeft Antheunis toe. Tegenstanders van het verloten van beurzen denken dat onderzoekers hierdoor minder hun best gaan doen op een voorstel. Maar in de praktijk is dat nog niet aangetoond. Antheunis: ‘Dit is natuurlijk wel iets waar we op moeten gaan letten. Ik verwacht overigens geen effecten op de kwaliteit van de onderzoeksvoorstellen want er vindt altijd nog een kwaliteitstoets plaats. Je komt niet weg met een kladje of een slecht idee.’

Er komt met loting meer ruimte voor ‘duurzaam onderzoek’, denkt Antheunis: ‘Als maar een klein deel van de onderzoekers geld binnenhaalt, gaat er enorm veel tijd verloren aan het oppoetsen en pitchen van voorstellen die het uiteindelijk toch niet halen. Iedereen ervaart dan de druk om snel resultaten te halen en snel te publiceren.

‘Loting geeft een prikkel voor meer betekenisvol onderzoek. Daarbij worden de beurzen alleen toegekend aan interdisciplinaire onderzoeksteams. Op die manier worden indieners gestimuleerd om op zoek te gaan naar partners buiten hun eigen terrein en discipline.’

Golden ticket

Het nieuwe systeem laat wel de deur op een kier staan voor excellente aanvragen. ‘Er blijft altijd een kans op een zogenaamde golden ticket voor aanvragen die uitmuntend zijn. In dat geval moeten twee reviewers allebei een golden ticket toewijzen aan een voorstel,’ aldus Antheunis. De kans dat uitzonderlijk goede voorstellen alsnog uitgeloot worden, is daardoor een stuk kleiner.

De procedures zijn vorig jaar succesvol verlopen en dat is belangrijk omdat een zorgvuldige procedure de kans vergroot dat deze manier van loten straks ook bij andere universiteiten en beursverstrekkers aanslaat. Verschillende faculteiten en instituten zijn inmiddels ook aan het experimenteren met deze vorm van toewijzing, waaronder TSB. En zelfs De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft aangegeven het loten met belangstelling te volgen.

_Advertentie.