Zakken voor de verdediging van je proefschrift? Dat is mogelijk, laat aangepast promotiereglement TiU zien
In navolging van een afgekeurde promotie heeft Tilburg University het promotiereglement aangepast. Dit zijn de belangrijkste wijzigingen.
Tilburg University heeft het promotiereglement aangepast. Promovendi worden voortaan allemaal goed voorbereid op de mondelinge verdediging van hun proefschrift en er wordt rekening gehouden met een eventuele handicap of functiebeperking. Er zitten stevige bepalingen tussen: er wordt flink meer nadruk gelegd op integer handelen, en het staat nu zwart op wit dat promovendi kunnen zakken op de verdediging.
Sommige aanpassingen, zoals die over de integriteit van promovendi, stonden al langer op de agenda, laat hoofd juridische zaken Renata van Leeuwaarde-Martens weten, die het standpunt van de universiteit uitdraagt. Andere aanpassingen volgen op een promotie eind 2021. Een promovenda in de rechten kreeg, anders dan gebruikelijk, na haar verdediging niet de bul uitgereikt.
Vier van de vijf leden van de promotiecommissie waren aanwezig. In een geheime stemming – georganiseerd door de rechtendecaan die plaatsvervangend voorzitter was – stemden twee commissieleden tegen. Een derde lid had geen stemrecht, het vierde lid stemde voor, maar dat mocht niet baten. De promotie werd geschorst.
Ceremonieel of niet?
Een hoogst ongewone gang van zaken, waar veel ophef over ontstond in de academische wereld. De promotie wordt al decennia als puur ceremonieel gezien. Jarenlang is aan een proefschrift gewerkt, dat vooraf is goedgekeurd en gedrukt. En dan zou een mondeling van 45 minuten ertoe kunnen leiden dat het feest niet doorgaat? Ondenkbaar, klonk het.
De universiteit ziet dat anders: de verdediging is altijd onderdeel geweest van de beoordeling. Omdat er veel onduidelijkheid over was, en om zulke situaties in de toekomst te voorkomen, is het promotiereglement per 1 juni aangepast.
Tussendoor naar het toilet
De aspirerende doctor in de wetenschap moet minimaal twee keer presentaties hebben gegeven over het promotieonderzoek tijdens onderzoeksbijeenkomsten. Dit was al staande praktijk volgens de universiteit.
De verdediging moet voortaan zoveel mogelijk worden aangepast als nodig voor promovendi met een handicap of functiebeperking. Zij kunnen bijvoorbeeld zitten tijdens de verdediging, tussendoor naar het toilet of de vragen uitgereikt krijgen op het moment dat die worden gesteld. Hiermee voldoet de universiteit nu ook aan de Wet Gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte, aldus Van Leeuwaarde-Martens.
Afgewezen worden
Veruit de belangrijkste bepaling uit het aangepaste promotiereglement is lid drie van artikel 9.5: ‘Een negatief advies van de Promotiecommissie wordt vastgesteld met algemene stemmen (unanimiteit) van alle aanwezige leden.’ Een negatief advies kan in een geheime stemming worden vastgesteld. Wie afgewezen wordt hoort binnen vijf werkdagen van het College voor Promoties hoe het verder moet.
Teleurstellend, laat het Promovendi Netwerk Nederland (PNN) in NRC weten. Het PNN had liever gezien dat het ceremoniële karakter van de verdediging expliciet was vastgelegd. Toch doet Tilburg University niet iets dat onbestaanbaar is. Bij veertien uit vijftien Nederlandse universiteiten kan de verdediging een rol spelen in de beoordeling, blijkt uit onderzoek van het PNN. Al wisselt de mate waarin er belang aan wordt gehecht sterk.
Kan iemand hoger beroep instellen, hoe ziet de procedure er verder uit? Dat is nog te onduidelijk, vindt het promovendinetwerk. De universiteit stelt dat het gaat om ‘zeer uitzonderlijke situaties’ die om ‘maatwerk’ vragen, en dat dit ‘in het belang van de promovendus is’.
Geheime stemming
Die geheime stemming, daar valt nog wel wat over te zeggen. Het moest duidelijker worden hoe commissieleden kunnen stemmen, vond de werkgroep die aanbevelingen opstelde voor het nieuwe reglement, maar over een geheime stemming werd niet gesproken. De universiteit heeft hiervoor gekozen zodat commissieleden ‘nadat er discussie gevoerd is’ zich vrij voelen om te stemmen. Als dat tot een negatief oordeel leidt, aldus Van Leeuwaarde-Martens, dan ‘wordt een promovendus natuurlijk op de hoogte gebracht van de motivering.’
Die motivering ontbrak nog bij de promotie uit 2021, zegt Anna Meijknecht. Zij werkt al sinds 1996 aan Tilburg University, onder meer als docent en onderzoeker internationaal recht, en was co-promotor bij de gewraakte promotie. ‘Heel fout,’ vindt ze het dat een geheime stemming mogelijk is. ‘Je zit daar om een wetenschappelijke discussie te voeren. Maar ik heb nog altijd geen idee waarom commissieleden destijds voor of tegen hebben gestemd.’
Zat de universiteit fout?
Meijknecht denkt dat zo’n afwijzing in de praktijk niet nog een keer voorkomt. De universiteit zegt dat het ‘gelukkig zeer uitzonderlijk’ is ‘dat een graad niet wordt toegekend na een verdediging.’ De belangrijkste waarborg lijkt de vereiste unanimiteit. Alleen als ieder aanwezig commissielid tegen promotie is, gaat het feest niet door. Opmerkelijk is dat wel: dat zou betekenen dat de afgewezen juriste, die één stem voor kreeg, haar bul volgens de nieuwe regels de eerste keer zou halen. Is dat een manier om achteraf te zeggen dat de universiteit inderdaad fout zat?
Terugblikkend zegt de universiteit de situatie nog altijd ’ten zeerste te betreuren’, maar ook dat er ‘naar beste weten is gehandeld in een situatie die onvoldoende voorzien was’. Meijknecht wijst er op dat er destijds maar twee van de in totaal vijf commissieleden tegen hebben gestemd, bepaald geen unaniem oordeel. Het probleem lag nooit bij de promovenda, ziet ze weer bevestigd. ‘Alles wat toen is misgegaan, hebben ze nu bestendigd. Daarvoor hebben ze grondige aanpassingen door moeten voeren.’
Schokkend, vindt ze. ‘Uit heel academisch Nederland kwam kritiek. Daar is helemaal niks mee gedaan.’ Dat promovendi beter voorbereid worden op de verdediging vindt ze een prima zaak, maar ze ziet de nieuwe regels vooral als ‘een enorme bron van onzekerheid’. Zenuwachtige promovendi die vragen niet goed horen of slecht uit hun woorden komen lopen nu ‘het risico dat je alles kwijt bent.’
Integer handelen
De universiteit legt een stuk meer nadruk op integriteit. Promovendi moeten voortaan ook een training wetenschappelijke integriteit halen en een integriteitsverklaring afleggen aan het einde van het lekenpraatje en bij het in ontvangst nemen van de bul. ‘De boel wordt hier omgedraaid,’ zegt Anna Meijknecht. ‘Ik ken geen enkele promovendus die niet integer is.’
Volgens de universiteit hangen deze integriteitsbepalingen niet samen met de eerder afgekeurde promotie. ‘Het gaat er om dat wij als universiteit verantwoordelijkheid nemen in het opleiden van onze jonge wetenschappers op het gebied van wetenschappelijke integriteit, en dat wij aan de academische wereld en de buitenwereld laten zien dat hier aandacht voor is.’
De Tilburgse belangenbehartiger van promovendi TiPP zegt op de hoogte te zijn gehouden over het aangepaste reglement, maar geen directe inbreng te hebben gehad. Wel zien ze hun oproep voor duidelijke regels erin terug.
De juriste met wiens promotie het allemaal begon, behaalde de bul alsnog na een herkansing. Aan Univers laat ze weten dat de kwestie nog altijd ‘een zware impact’ op haar heeft. Ze wil het achter zich laten.
Advertentie.
