De geschiedenis van het economisch denken

Economische crises worden veroorzaakt, verergerd of juist voorkomen door het op dat moment heersende economische gedachtegoed. Maar wie bestudeert nou eigenlijk de geschiedenis van al dat economisch denken, economen of historici?

Het ligt wellicht niet voor de hand om in een rubriek getiteld ‘Sprekend verleden’ te schrijven over het vakgebied economie. Economie onderhoudt op zijn zachtst gezegd een moeizame relatie met geschiedenis. Voornaamste slachtoffers van het ongelukkige huwelijk tussen economie en geschiedenis zijn de twee (ongewenste) kinderen die eraan ontsproten zijn: economische geschiedenis en de geschiedenis van het economisch denken.

Terwijl historici aannemen dat economen in hun curriculum het kroost onder hun hoede nemen, gaan economen ervan uit dat juist historici wel zorgdragen voor beide. Waar historici doorgaans niet onderwezen worden in economische methodologie en theorie, nodig voor gedegen economisch-historisch onderzoek, heeft het economen vaak ontbeerd aan interesse in historische processen.

In het verklaren van een situatie vertrouwen economische modellen van oudsher op sustaining causation (namelijk factoren die verklaren waarom de huidige situatie in stand wordt gehouden) in plaats van originating causation (namelijk factoren die verklaren waarom de huidige situatie tot stand is gekomen). Het resultaat hiervan is dat historische trajecten geen rol spelen in het verklaren van economische fenomenen in klassieke economische modellen.

De stem van het economische verleden blijft zodoende vaak ongehoord.

Recent hebben economen geschiedenis herontdekt als het laboratorium voor natuurlijke experimenten. De informatierijke velden van het verleden kunnen worden geplunderd om hypotheses te testen over de impact van overheidsingrijpen na financiële crises, de relatie tussen scholing en salaris, de invloed van handel op economische ontwikkeling, et cetera.

Innovatie in methodologie, zoals de introductie van tijdreeksen in econometrie, maakt onderzoek naar de relatie tussen historische factoren en de huidige stand van zaken bovendien eenvoudiger. Steeds vaker worden padafhankelijke historische trajecten aangehaald om de ontwikkeling van hedendaagse economische fenomenen te verklaren.

Sinds dit recente eerherstel van economische geschiedenis blijft de geschiedenis van het economisch denken over als het laatste verweesde, wetenschappelijke zorgenkindje van economen en historici.

Vanaf deze zomer beschikt de universiteitsbibliotheek over de collectie The History of Economic Thought van Taylor & Francis, een database gevuld met boeken, artikelen en thematische essays over historisch economisch gedachtegoed, gestructureerd rondom twaalf centrale onderwerpen, zeven tijdvakken en de belangrijkste acht economische stromingen tussen 1700 en 1914. De collectie laat zien hoe ideeën clashen, hoe verschillende stromingen onderling concurreren en dat de dominante ideeën niet altijd de meest bruikbare of inzichtelijke zijn.

Mocht er alsnog behoefte zijn aan een extra reden om de geschiedenis van het economisch denken en deze database te bestuderen, dan kan deze gevonden worden in de relatie tussen theorie en praktijk. De economische realiteit speelt zich immers niet af geïsoleerd van intellectuele geschiedenis. Economische beslissingen van een bepaalde tijd en plaats worden genomen op basis van verwachtingen over de uitkomst. Deze verwachtingen worden gevormd door het theoretische gedachtegoed van de betreffende periode.

Het Keynesiaanse gedachtegoed beïnvloedde het economische beleid na WO II, monetarisme het opzetten van de Europese Centrale Bank, neoliberale opvattingen het tot stand komen van een incomplete Europese monetaire unie. Economische crises worden veroorzaakt, verergerd, verlengd, voorkomen en opgelost door het op dat moment dominante economische gedachtegoed.

Economische ontwikkelingen zijn beter te begrijpen door het bestuderen van het theoretische gedachtegoed uit het verleden.

De database The History of Economic Thought kan geraadpleegd worden via Libsearch – All databases A to Z (uvt.nl). Voor meer informatie, neem contact op met lis-collectiespecialisten@tilburguniversity.edu.

_Advertentie.