Examencommissies TiU onder druk door corona en ChatGPT

Meer studenten, meer verzoeken om herkansingen en vrijstellingen en meer beroepszaken. De examencommissies hebben het er maar druk mee. Zeker sinds de coronapandemie, waarin alle toetsen en examens ineens online moesten. En nu komen daar nog fraudegevallen met ChatGPT bij. Kunnen de examencommissies het werk nog aan?

Universiteiten zijn te afhankelijk van commerciële uitgevers
Beeld: Zhazhin Sergey / Shutterstock

Examencommissies bewaken de kwaliteit van de examens. Door het toenemend aantal studenten nemen de vragen en verzoeken om vrijstelling, herkansing of vervangende vakken toe. Ook het aantal gevallen van fraude stijgt. Daarnaast doen studenten steeds vaker een beroep op uitzonderingen op het bestaande beleid, iets wat in de coronatijd vaker mogelijk was.

‘Het lijkt wel alsof studenten van nu beter de weg weten te vinden naar de examencommissies,’ zegt Rein Cozijn van de examencommissie van de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences (TSHD).

Acht examencommissies telt Tilburg University. Elke faculteit heeft in ieder geval één commissie, maar soms meerdere, die de Onderwijs- en Examenregeling (OER) en daarmee de kwaliteit van de toetsing van het eigen onderwijs bewaakt. Studenten komen bij de commissies terecht als ze worden verdacht van fraude, maar bijvoorbeeld ook als ze vrijstelling willen voor een vak.

Daar komt bij dat de toetspraktijk met de komst van ChatGPT en andere AI-hulpmiddelen in hoog tempo verandert: is het essay dat studenten inleveren bijvoorbeeld nog wel door hen zelf geschreven? Of hebben ze werk laten opknappen door kunstmatige intelligentie die in een oogwenk redelijk ‘intelligente’ teksten genereert? Aan examencommissies de moeilijke taak om die gevallen van fraude te onderscheiden van teksten die door studenten zelf geschreven zijn.

Nog beheersbaar

Examencommissies in Nederland hebben last van een stijgend aantal studenten, meldde de NOS begin juli. ‘Niet in alle gevallen is de capaciteit van de commissies meegegroeid,’ is te lezen in het bericht. In Tilburg ervaren de examencommissies ook een toegenomen werkdruk, blijkt uit een rondvraag door Univers. Toch blijft het binnen de perken.

‘Eerlijk gezegd gaat het best goed,’ aldus Rein Cozijn van TSHD. ‘Het is nog beheersbaar.’ Of de werkdruk ook bij de overige commissies in Tilburg is toegenomen, kan hij niet bevestigen: ‘Ik kan alleen spreken voor mijn eigen faculteit,’ benadrukt Cozijn. ‘De commissies zijn onafhankelijk, en ze werken per opleiding of groepen van opleidingen, dat is wettelijk zo geregeld.’

Desgevraagd laat Gert-Jan Leenknegt, tot afgelopen zomer werkzaam voor de examencommissie van Tilburg Law School (TLS), weten dat hij in grote lijnen het beeld herkent dat Cozijn hierboven schetst: ’Zeker gedurende het afgelopen jaar,’ laat Leenknegt weten per mail.

Ook de voorzitter van de examencommissie van Tilburg School of Economics and Management (TiSEM) onderschrijft het geschetste beeld: ‘Ik kan Reins verhaal bevestigen voor TISEM,’ zo reageert Jac. Kragt via een mail. ‘De werkdruk is hoog en groeiend. Maar het is beheersbaar, want de secretarissen dragen de examencommissie en hun capaciteit en inzet zorgen ervoor dat we de werklast aankunnen.’

De cijfers

Ook uit de cijfers blijkt dat de examencommissies de afgelopen jaren meer zaken voor hun kiezen hebben gekregen. Er is daarin een duidelijke lijn te zien: bij de meeste faculteiten zijn de aantallen zaken door de jaren heen min of meer stabiel, met vooral in het collegejaar 2020/2021 een uitschieter. Proctoring, het online afnemen van tentamens met digitaal toezicht, speelt daarbij vaak een grote rol.

De coronapiek is in het collegejaar 2020/2021 het duidelijkst te zien bij de faculteiten economie en geesteswetenschappen. Er waren flink wat zaken over bijvoorbeeld online tentamens die niet op tijd zijn afgerond, of dat er onvoldoende zicht was op wat een student op het bureau had liggen. Nu de coronadrukte achter de rug is, is de situatie bij deze examencommissies weer genormaliseerd.

Aan de rechtenfaculteit kwamen er ook veel zaken binnen over online tentamens die niet volgens het boekje waren afgelegd. Studenten waren niet in beeld tijdens het tentamen of hadden ongewenste websites openstaan. Van de ‘gewone’ fraudegevallen was een stuk minder sprake. Onder de streep veranderde er daarom niet zoveel in de hoeveelheid zaken.

Bij sociale wetenschappen lopen de cijfers een aantal jaar op een rij op, en nemen ze na de coronapandemie niet af. Die toename is volgens de examencommissie psychologie niet alleen te wijten aan corona: ook de toegenomen studentenaantallen spelen een rol. Zoals te verwachten deden zich wel veel ‘onregelmatigheden’ voor bij online tentamens. Aan de andere kant waren er minder studenten die naar het buitenland gingen en daarvoor bijvoorbeeld vakken wilden laten goedkeuren, of op afstand tentamens wilden afnemen.

Bij theologie namen ze geen tentamens met proctoring af, aldus bestuurssecretaris van het faculteitsbestuur Jack de Mooij. Wel ziet de faculteit, ook al in het voorgaande collegejaar 2019/2020, een duidelijke ‘COVID-gerelateerde trend in het aantal studenten dat uitstel kreeg voor het afleggen van een tentamen of het indienen van een werkstuk.’

Beroep

Studenten die het niet eens zijn met beslissingen van een examencommissie kunnen daarvoor beroep aantekenen bij het College van Beroep voor de Examens (CBE). Beroepszaken bij dit onafhankelijke rechtscollege richten zich vaak tegen beslissingen over vrijstellingen, het bindend studieadvies, fraude of tentamen- en examenuitslagen.

Maar een stijging van de werklast bij de examencommissies hoeft niet per se meer werkdruk voor het CBE te betekenen. ‘Een groot deel van de studenten treft een schikking met de examencommissie,’ stelt secretaris Winnie Damsteegt van het CBE in een reactie per email. ‘In zo’n geval komt een beroepszaak niet bij ons terecht.’

Bij het CBE zien ze vooral een ‘stijging van het aantal zaken na tentamenperiodes en in het begin van het collegejaar door beroepen tegen beslissingen omtrent het BSA,’ zegt Damsteegt. Ook zien ze een toename van het aantal procedures bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, waar studenten weer beroep kunnen instellen tegen een uitspraak van het CBE. Tot problemen leidt het allemaal niet: ‘Op dit moment is de stijging in het aantal beroepen beheersbaar voor het CBE.’

Nieuwe strategie

Rein Cozijn van TSHD voorziet wel meer druk op de examencommissies in de toekomst; als de studentenaantallen blijven groeien en er nieuwe AI-toepassingen bij blijven komen. De nieuwe generatie gereedschappen zal nog veel subtielere taken kunnen uitvoeren dan het generieke model van ChatGPT, is de verwachting. Daarom pleiten de commissies nu al voor meer opleiding, maar ook voor betere richtlijnen op het gebied van fraudepreventie en -detectie.

In het voorjaar van 2023 kwam een brede werkgroep met vertegenwoordigers van docenten, studenten en ondersteunend personeel daarom al bij elkaar om een kortetermijn-antwoord te vinden op de nieuwste AI-ontwikkelingen. In de loop van dit najaar komt de werkgroep met aanbevelingen voor de lange termijn: ‘Het advies dat zij gaan voorleggen aan het management zal zeker niet definitief zijn, want de ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op,’ benadrukt Cozijn.

Een voordeel voor TSHD is dat de faculteit zelf veel kennis in huis heeft over de zogenaamde Large Language Models (LLM’s, red.) die ten grondslag liggen aan toepassingen als ChatGPT. Cozijn: ‘Bij Cognitive Science and Artificial Intelligence lopen voldoende wetenschappers rond die soortgelijke modellen helpen ontwikkelen en precies weten wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Met de kennis die we in huis hebben moet het mogelijk zijn om goede adviezen te formuleren voor toekomstig beleid.’

*De cijfers van de examencommissies komen uit de jaarverslagen die Univers heeft opgevraagd. Het geeft vooral een beeld van hoe vaak studenten aankloppen bij de commissies van de verschillende faculteiten, en waarmee ze dat doen. Door de jaren heen ontstaat zo een indruk van de drukte en het soort zaken. Onderling zijn de faculteiten minder goed met elkaar te vergelijken. Niet iedere commissie rapporteert precies dezelfde cijfers, of op dezelfde manier. Bovendien worden sommige verzoeken, zoals toelatingen tot opleidingen, de ene keer wel door de commissie zelf behandeld, en de andere keer weer niet.

**Bij Law School ontbreekt voor het jaar 2019/2020 het aantal verzoeken in het jaarverslag. Dat geeft in de tabel de indruk dat er minder zaken op het bordje van de commissie lagen, maar het is onduidelijk of dit ook het geval was.

Advertentie

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.