Over eenzaamheid: is gedeeld geluk dubbel geluk?

Wat zijn succes en geluk waard als je het met niemand kunt delen? Die vraag houdt Univers-redacteur Anne Grefkens al een tijdje bezig. ‘Hoewel het heerlijk is om je eigen plek te hebben zonder huisgenoten die herrie of rotzooi maken, is het soms ook best wel eenzaam.’

Over het algemeen ben ik een gelukkig mens. Ik heb een leuke vriendengroep, mijn ouders zijn gezond en ik woon in een fijn appartement in het centrum van Tilburg. Daarnaast heb ik veel plezier in mijn werk. Mijn werkgever en opdrachtgevers spreken regelmatig hun vertrouwen uit. Dit zorgt ervoor dat de carrièrekansen mij om de oren vliegen. En, ambitieus als ik ben, grijp ik ze aan. Eén voor één en soms allemaal tegelijkertijd.

Niets te klagen, zou je denken.

Het gaat goed, maar…

Toch is het glas vaker halfleeg dan ik zou willen. Ondanks dat ik de wind regelmatig in de zeilen heb, geniet ik minder van de kleine en grote succesmomenten. Niet omdat ik het normaal vind om de wind in de zeilen te hebben, maar omdat ik de succesmomenten niet direct met iemand kan delen. En dat is nieuw voor mij, want de afgelopen jaren was er altijd wel iemand om mijn geluk mee te delen.

Toen ik bijvoorbeeld jaren geleden mijn rijbewijs haalde – ik woonde nog bij mijn ouders thuis –  waren zij de eersten die mij feliciteerden. Om succesmomenten zoals het behalen van mijn rijbewijs te vieren, haalden zij steevast een slagroomtaart bij de lokale bakkerij. Met elke hap taart die ik naar binnen schoof, proefde ik de trots, het geluk en het plezier van de behaalde prestatie op mijn tong.

Hetzelfde gold voor mijn studententijd die ik in verschillende studentenhuizen doorbracht. Ook destijds was er altijd wel één huisgenootje die wist waar ik mee bezig was. Bijna iedere week werd er een glas geheven op een prestatie, want alle successen, groot of klein, werden gevierd. ‘Gedeeld geluk is dubbel geluk,’ riepen we als onze champagne-, wijn- of colaglazen tegen elkaar klonken.

‘Zodra een verlangen is bevredigd, verlangen we alweer naar iets nieuws’

En dat is precies waar het schoentje tegenwoordig wringt. Want hoewel het heerlijk is om je eigen plek te hebben zonder huisgenoten die herrie of rotzooi maken, is het soms ook best wel eenzaam. Met wie moet je succesmomenten delen als er niemand is die precies weet wat er in je leven omgaat? En wat zijn die succes- en geluksmomenten eigenlijk nog waard als je ze niet met iemand kan delen?

Pessimisme

Die vragen brengen me regelmatig in mineurstemming. Misschien had Arthur Schopenhauer (1788 – 1860) het dan toch bij het juiste eind. De Duitse filosoof staat bekend om zijn uitgesproken pessimistische wereldbeschouwing. Volgens hem worden mensen die geluk najagen teleurgesteld omdat geluk niet bestaat. Er zou alleen pijn en lijden zijn in ons zinloze bestaan. De wereld kan onze verlangens nu eenmaal niet bevredigen, zo betoogt hij.

Erg gezellig klinkt dit natuurlijk niet. Maar er zit wel een kern van waarheid in zijn filosofie. Toen Schopenhauer dertig jaar oud was, schreef hij het boek De wereld als wil en voorstelling. Hierin stelt hij dat er in alle wezens, dus ook in de mens, een drijvende kracht is: de Wil. Jouw wil zorgt ervoor dat jij doet wat je doet. Dit is geen vrije wil, maar een optelsom van motieven en redenen om iets wel of niet te doen.

In mijn geval is mijn drijvende kracht vaak mijn ambitieuze levenshouding: de wil om steeds beter te worden in mijn vak en carrière te maken. Hoe krijg je dat voor elkaar? Juist, door hard te werken en alle kansen die zich voordoen met beide handen aan te grijpen. Maar, zo stelt Schopenhauer, dit zal je nooit écht gelukkig maken, want zodra een verlangen is bevredigd, verlangen we alweer naar iets nieuws.

‘Met muziek, meditatie of filosofie kunnen we pijn en lijden naast ons neerleggen’

Klinkt dat herkenbaar? Voor mij in ieder geval wel. Omdat mijn blik vooral vooruit is gericht, geniet ik niet lang van behaalde resultaten en ben ik na korte tijd alweer bezig met een nieuwe uitdaging.

Is er dan helemaal geen sprankje hoop te vinden in Schopenhauers filosofie? Gelukkig wel. Door ons bezig te houden met muziek, meditatie of bijvoorbeeld filosofie kunnen we pijn en lijden naast ons neerleggen. En hoewel ik niet zo vaak volledig ‘zen’ in een moeilijke houding op een yogamatje te vinden ben, vind ik het wél fijn om filosofische werken te lezen en naar muziek te luisteren. In zekere zin is er dus – als we Schopenhauer moeten geloven – ook voor mij een manier om aan alle ellende te ontkomen.

Ik ben omdat wij zijn

Hoewel Schopenhauer met zijn pessimistische wereldblik een gevoelige snaar raakt, ben ik toch niet volledig overtuigd van zijn gelijk: in mijn ogen is de wereld niet alleen maar een tranendal. Terugdenkend aan mijn studententijd en de tijd dat ik nog bij mijn ouders woonde, waren het niet alleen de champagne en de slagroomtaart die ervoor zorgden dat ik genoot van mijn succesmomentjes. Het waren de mensen met wie ik de taart at en de champagne dronk die maakten dat ik ervan kon genieten.

Zij zagen van dichtbij hoe hard ik ergens voor had gewerkt en erkenden hoe graag ik het had gewild. De ontlading dat iets daadwerkelijk lukte, deelden ze. Andersom genoot ik ook met volle teugen van hun verhalen, emoties en geluksmomenten. Is het dan misschien verstandiger om de pessimistische Schopenhauer achterwege te laten en meer te leven volgens de positievere Ubuntu-filosofie?

Ubuntu is een humanistische filosofie uit het zuidelijke deel van Afrika en draait om een diep besef van onderlinge solidariteit. De filosofie luidt dat een mens alleen gelukkig kan zijn als anderen dat ook zijn en dat een mens zelf lijdt wanneer deze een ander ziet lijden. Op die manier is de mensheid met elkaar verbonden.

De Zoeloes, de grootste bevolkingsgroep van Zuid-Afrika, stellen dat Umuntu ngumuntu ngabantu: ‘De mens een mens is dankzij andere mensen.’ In de Afrikaanse traditie heeft deze stelregel een belangrijke religieuze lading: een mens die door andere mensen is, wordt een voorouder die het waard is geëerd of gerespecteerd te worden.

‘Een mens kan alleen gelukkig zijn als anderen dat ook zijn’

Hoewel ik Ubuntu-gedachtegoed en de geschiedenis waar het uit voortvloeit me niet toe wil eigenen, zie ik wel de schoonheid in de levenslessen die je eruit kunt trekken. Zo gaat mijn welbevinden er niet op vooruit wanneer ik mijn emoties en verhalen met iemand zou willen delen, maar thuiskom in een leeg huis. Een cultuur waarin je alles met elkaar kunt delen: pijn, verdriet, succes én geluk, doet dat wel. Niet gek dat Ubuntu wordt vertaald als ‘Ik ben omdat wij zijn.’

Dubbel geluk

Een beetje meer Ubuntu in mijn bestaan, zal mijn leven dan ook zeker verrijken. Daar waar het voorheen vanzelfsprekend was om mijn verhalen en emoties met anderen te delen, veelal omdat ik met hen onder één dak woonde, moet ik er tegenwoordig zelf wat meer moeite in steken. Dat is een bitterzoete maar realistische levensles.

Misschien moet ik daarom maar eens een huisgenoot gaan zoeken, toegewijd op zoek gaan naar een levenspartner of – als ik Schopenhauers ‘advies’ niet in de wind wil slaan – me aansluiten bij een yoga- of meditatieklasje.

Gedeeld geluk is en blijft nu eenmaal dubbel geluk, ook in de yogaschool.

_Advertentie.