Mark Vitullo: ‘Nederland was Nederlandser dan het nu is’ 

Docent Engels Mark Vitullo verhuisde op elfjarige leeftijd van de Verenigde Staten naar Nederland. Hij studeerde rechten in Tilburg en is sinds 1990 als docent aan Tilburg University verbonden. ‘Ik vond alles leuk aan rechten, behalve jurist zijn.’

Het is dan wel carnavalsmaandag, maar als we docent Engels Mark Vitullo ’s ochtends in het Talencentrum treffen maakt hij een behoorlijk frisse indruk. De geboren Amerikaan had zich de afgelopen dagen aan maar liefst twee cultuurfenomenen kunnen laven: het oer-Brabantse carnaval, of het royaal met Amerika-saus overgoten sportevenement de Super Bowl. Vitullo liet ze dit jaar allebei schieten, maar hij neigt gevoelsmatig naar de Super Bowl.

‘Ik weet nog dat ik carnaval heel indrukwekkend vond, maar de Super Bowl is van een andere orde, een ding op zich.’ Hij illustreert: ‘Ik gaf ooit een cursus bedrijfscommunicatie. Daarin keken we onder andere naar de reclames die tijdens de onderbrekingen van de Super Bowl worden uitgezonden: allemaal even duur, mooi en groot uitgepakt. Dat gaat over miljoenen.’

Zweem van bijzonderheid

Mark Vitullo (Chicago, 1965) verhuisde in 1976 op elfjarige leeftijd van de Verenigde Staten naar Nederland. ‘Na de scheiding van mijn ouders trouwde mijn moeder met een Nederlander die tijdelijk in Amerika woonde. Hij zag carrièrekansen in Nederland en dus vertrokken we hiernaartoe. We gingen in de Betuwe wonen, vandaar mijn late kennismaking met carnaval.’

Dat het belang van de Super Bowl in Nederland niet altijd begrepen wordt, snapt Vitullo wel: ‘In de VS worden sport en de bijbehorende prestaties aan scholen en universiteiten gekoppeld. Topsporters zijn een daar een belangrijk cultureel fenomeen.’

Nederland is dan misschien niet bekend met high school football of sportbeurzen aan prestigieuze universiteiten. ‘Maar,’ zegt Vitullo: ‘hier in Tilburg studeren ook wereldkampioenen die hun topsportcarrière met een studie combineren.’ Vitullo trekt zijn schouders vragend omhoog: ‘En die lopen hier gewoon rond zonder dat iemand daar veel aandacht aan besteedt. Dat geldt trouwens ook voor verschillende oud-premiers. Ruud Lubbers bijvoorbeeld, die kon je gewoon aanspreken. Dat kan in de VS echt niet, daar hangt een zweem van bijzonderheid om dit soort mensen heen.’

Ingewijd met een rijsttafel

De verhuizing naar Nederland was een groot avontuur, zegt Vitullo. ‘Ik vond het spannend, en ik moest de taal natuurlijk leren. Ik ben bewust niet op een internationale, maar op een Nederlandse school gezet. Het eerste jaar deed ik een brugjaar, een soort tussenjaar, waarin ik dingen over Nederland leerde, zoals Nederlandse geschiedenis en aardrijkskunde.’ Vitullo lacht: ‘Ik ben nog nooit zo moe geweest. Als ik na zo’n dag thuiskwam had ik geen moeite om in slaap te vallen.’

De verschillen tussen Nederland en de VS waren in die tijd groter, stelt Vitullo. ‘Het zou nu allemaal veel minder indruk op mij maken dan 48 jaar geleden. Het eten was anders, wat er op televisie kwam was anders, zelfs naar de Chinees gaan was anders: want als je in de VS Chinees eet, dan eet je Kantonees. Ik ben ingewijd met een rijsttafel,’ lacht Vitullo.

‘Nu zijn er veel Amerikaanse programma’s op de Nederlandse televisie en fastfoodrestaurants als McDonalds zitten hier overal. Je zou kunnen zeggen dat Nederland 48 jaar geleden Nederlandser was dan het nu is. Nederland is meer veranderd dan de VS.’

Yuppietijd

Op zijn negentiende ging Vitullo in Tilburg rechten studeren. ‘Dat is nu precies veertig jaar geleden,’ zegt hij met enige verwondering. ‘De universiteit was nog klein. Er waren toen zevenduizend studenten, dat is me bijgebleven omdat er een bericht over in de universiteitskrant stond. De rechtenfaculteit maakte een enorme groei door. Er waren 1.200 rechtenstudenten, waarvan 600 eerstejaars.’ De oorzaak van die groei zoekt Vitullo in het aanbreken van de yuppietijd, toen mensen meer naar geld en luxe gingen streven. ‘Waar daarvoor studies als sociologie populair waren, gingen jongeren nu rechten en economie doen.’

‘Na mijn eerste jaar haalde ik mijn propedeuse en was ik nog twee jaar doctoraalstudent fiscaal recht. Ik zat ook een tijdje bij Ars Aequi (juridisch tijdschrift, red.), want ik vond alles leuk aan rechten, behalve jurist zijn. Misschien was doceren iets voor mij? Toen wezen mijn ouders mij op een nieuwe doctorale opleiding in Nijmegen: Amerikanistiek. Het was een kleine studie, dus ik vroeg me af of ik me nog in kon schrijven. Toen bleek dat ik de derde student was.’ Vitullo lacht hard. ‘En ik was uiteindelijk de allereerste student die aan de opleiding afstudeerde.’

Max Havelaar

Vitullo leerde zijn vrouw Elly kennen tijdens een Dies-feest in Tilburg. ‘Ik ging daar nooit naartoe, maar tijdens mijn derde studiejaar ben ik meegesleept. Ik vond haar een hele leuke meid. Toen we aan de praat raakten, bleken we dezelfde interesse in boeken te hebben. We waren allebei weg van John Irving. Zij vond The Cider House Rules te gek en ik The World According To Garp.’

Hij pauzeert even. ‘Dat doet me trouwens denken aan de boekenlijst op de middelbare school. Iedereen had daar Max Havelaar op staan, ik ook. Roept die docent: ‘Jezus, zelfs de Amerikaan heeft Max Havelaar op de lijst staan!’ Heeft hij zich vroeger vaak ‘die Amerikaan’ gevoeld? ‘Ik was natuurlijk in de minderheid, en iedereen vond mij heel Amerikaans overkomen. Zo van: heb je hem weer met zijn Coca-Cola.’

Brief van president Bush

Er is lang met bewondering naar de grootmacht Amerika gekeken, maar inmiddels vertoont dat ideaalbeeld de nodige scheuren. ‘Ik denk dat mensen tot het inzicht zijn gekomen dat het allemaal toch niet zo ideaal is in Amerika. Daarbij moet je vooral kijken naar wat er niet is, naar zorgverzekeringen bijvoorbeeld. De Amerikaanse samenleving is er een voor winnaars. Dat het een land van vrijheden en mogelijkheden is, ligt genuanceerder. Maar dat is in Nederland ook zo.’

‘Ik schrik van hoe hard en extreem de politiek nu is, dat was vroeger niet. Toen ik geslaagd was stuurde mijn moeder een brief naar het Witte Huis. Niet lang daarna viel er een envelop van The White House op de mat. Er zat een gesigneerde foto van George Bush senior in. Wat ik er zo grappig aan vind, is dat hij op de foto een school tie van Yale draagt, een blauw met witte stropdas. Daar is dus goed over nagedacht. Ik vind dat komisch en sympathiek. De foto staat bij mij thuis.’

‘Welcome home, sir’

Wat ook heel Amerikaans is, is wat ik meemaakte toen ik een tijdje niet in Amerika was geweest en ik bij aankomst bij de douane mijn paspoort moest laten zien. Ik heb zowel de Nederlandse als de Amerikaanse nationaliteit. Die douanier controleert mijn paspoort, kijkt mij aan en zegt met een kort knikje: ‘Welcome home, sir.’ Dat raakt wel.’

Vitullo ziet de lol in van het feit dat hij uiteindelijk toch weer op de Tilburgse rechtenfaculteit terechtgekomen is. ‘Ik doceer geen rechten, maar legal English en argumentation. Ik zeg wel eens: if you are patient, you’ll get what you want, but it might not be what you thought it was.’

_Advertentie.