Hoe een laag zelfbeeld en slechte werkomstandigheden elkaar in stand kunnen houden: ‘Wie slachtoffer is van geweld komt niet snel voor zichzelf op’

Bestaat er een verband tussen eigenwaarde en de omstandigheden waarin iemand werkt? En komt iemand met een laag zelfbeeld nog wel op voor de eigen rechten? Economiestudent Valentina Mendoza Quintero onderzocht de arbeidsmarkt van huishoudelijk personeel in Colombia: ‘Werknemers zonder pensioenopbouw of recht op gezondheidszorg hebben een laag zelfbeeld.’

Waar komt de inspiratie voor jouw masterscriptie vandaan?

‘Ik ben opgegroeid in Colombia. De stad waar ik vandaan kom kent veel sociaaleconomische ongelijkheden. Gek genoeg leer je dat te normaliseren: een kleine groep mensen heeft veel geld en een grote groep mensen heeft weinig geld. Toen ik naar Nederland verhuisde, besefte ik dat dit niet normaal is.

‘In Colombia is het voor alle economische lagen van de bevolking gebruikelijk om iemand voor het huishoudelijk werk in te huren. Het maakt dus niet uit of je veel of weinig geld hebt. Dat klinkt gek want wanneer je weinig te besteden hebt, ligt het niet voor de hand om personeel in te huren.

‘Toch kunnen zij zich dit veroorloven door het huishoudelijk personeel, vaak vrouwen, minder te betalen dan wettelijk is toegestaan. Waarom heeft Colombia zo’n wet als deze niet wordt gehandhaafd? En waarom is het voor vrouwen die dit werk verrichten zo lastig om voor hun rechten op te komen? Dat wilde ik weten.’

Wat heb je precies onderzocht?

‘Ik wilde achterhalen of het huishoudelijk personeel in Colombia over het algemeen een positief of negatief zelfbeeld heeft. Om hier achter te komen heb ik een onderzoeksmechanisme ontworpen. Dit deed ik omdat ik in mijn scriptie de complexe situatie van kwetsbaarheid probeer te begrijpen. Dit lijkt in eerste instantie niets met economie te maken te hebben, maar niets is minder waar: je kunt de economie alleen begrijpen als je doorziet wat er op de arbeidsmarkt gebeurt.’

Wat kwam er uit je onderzoek?

‘Ik ontdekte dat huishoudelijk personeel zonder sociale zekerheden – zoals een pensioen, gezondheidszorg of minimumloon – doorgaans een lager niveau van eigenwaarde heeft. Ook is er een sterk verband tussen geweld dat op de werkvloer plaatsvindt en iemands gevoel van eigenwaarde: iemand die veel geweld ervaart, heeft een laag zelfbeeld.

‘Hier kwam ik achter door huishoudelijk personeel naast hun zelfbeeld ook te vragen naar hun ervaringen met verbaal geweld en bedreigingen. Denk hierbij aan een baas die dreigt je te ontslaan of je regelmatig uitscheldt. De kans dat een persoon die te maken krijgt met geweld voor zichzelf opkomt, bijvoorbeeld door de werkgever te wijzen op zijn of haar rechten, is klein.

‘Tot slot kwam er nog iets opvallends naar voren uit mijn onderzoek. Ruim 66 procent van de deelnemers gaf aan dat zij als huishoudelijk personeel werken omdat ze hun werk leuk vinden. Opmerkelijk genoeg lieten zij ook weten het geen goed idee te vinden dat hun kinderen later in deze sector gaan werken.’

Dat klinkt tegenstrijdig. Hoe zou je dat kunnen verklaren?

‘Dit is een vorm van cognitieve dissonantie: een tegenstrijdige opvatting (die op gespannen voet staat met de eigen overtuiging, red.). Ik verklaar dit met het mechanisme van ‘opgegeven dromen’: zij houden hun brein voor de gek door te geloven dat zij hun werk daadwerkelijk leuk vinden. Maar hun ware overtuigingen komen naar boven wanneer hen gevraagd wordt naar de dromen die zij voor hun kinderen hebben.’

_Advertentie.