Aandelen, uitkoopvorderingen en deskundigen. Hoe bepaalt de rechter hoeveel een bedrijf waard is?

Voormalig rechtenstudent Iris Graumans onderzocht hoe een rechter binnen het ondernemingsrecht de waarde van een bedrijf bepaalt. Belangrijk, want regelmatig komen twee partijen met verschillende belangen in de rechtbank tegenover elkaar te staan. ‘Rechters moeten meer duidelijkheid krijgen over hoe zij een bedrijf kunnen waarderen.’

Waar gaat je scriptie over?

‘Ik heb onderzoek gedaan naar waarderingen binnen het ondernemingsrecht en meer specifiek naar hoe een rechter naar deze waarderingen kijkt. Dat klinkt wellicht wat ingewikkeld. Een waardering is de waarde van een bedrijf. Wanneer aandelen van een bedrijf worden overgedragen, wordt er berekend hoeveel dat bedrijf op die dag waard is. Als je het totaal aantal aandelen weet, kun je berekenen hoeveel één aandeel waard is.

‘Er zijn verschillende methoden om de waarde van een bedrijf te bepalen. In sommige gevallen wordt er aan een rechter gevraagd om een waardering te maken. In de wet staat beschreven dat een rechter een redelijke waardering moet maken. Maar hoe een rechter dat moet doen, is niet duidelijk. Daar heb ik onderzoek naar gedaan.’

Hoe heb je dat aangepakt?

‘Allereerst heb ik de verschillende methoden voor waardering in kaart gebracht. Vervolgens heb ik gekeken welke ondernemingsrechtelijke situaties zich voordoen. Daarna heb ik een analyse gemaakt van alle gerechtelijke uitspraken die zijn gedaan in de periode van 7 juli 2015 tot 31 december 2022.

‘Ik heb daarbij een onderscheid gemaakt tussen waarderingen die een rechter zelf maakt en wanneer er een deskundige wordt aangesteld om een waardering te maken. Maar ik heb ook gekeken naar situaties waarbij een rechter de wet volgt of kijkt naar uitspraken van andere rechters. Hierdoor is mijn scriptie eigenlijk – naast de traditioneel juridische inhoud – ook een empirische analyse.’

Wat kwam er uit je onderzoek?

‘In de meeste gevallen maken rechters zelf geen waardering van een bedrijf. Vaak stellen ze een deskundige aan om dit te doen, houden ze eerdere rechtspraak aan of volgen ze de wet. Eigenlijk is dat heel logisch. De meeste rechters zijn geen waarderingsdeskundigen.

‘In mijn scriptie geef ik een aantal aanbevelingen. Allereerst is het waardevol om meer duidelijkheid te scheppen in de wetgeving. Op dit moment is de wetgeving voor de ene situatie wel duidelijk en voor de andere niet.

‘Als dat niet mogelijk is, zou ik aanbevelen dat rechters terug kunnen vallen op een rolreglement waarin meer duidelijkheid wordt gegeven. Het proces waarbij de waarde van een bedrijf op dit moment wordt bepaald, is erg tijdrovend. Er zijn veel tussenvonnissen waar partijen wordt gevraagd om nieuwe stukken aan te dragen. Indien het rolreglement vooraf duidelijkheid geeft over de benodigde stukken, verloopt het proces veel efficiënter.’

Hoe werkt dat dan precies?

‘Een veelvoorkomende situatie is een uitkoopvordering waarbij bijvoorbeeld bedrijf X, bedrijf Y overneemt. In dat geval moet bedrijf X de aandeelhouders van bedrijf Y uitkopen en biedt het een prijs per aandeel aan. Niet alle aandeelhouders gaan daarmee akkoord, omdat zij een zo hoog mogelijke prijs willen ontvangen voor hun aandelen.

‘Als bij overname van bedrijf Y minimaal 95 procent van de aandeelhouders wél akkoord gaat met de biedprijs – en er niet al te veel tijd is verstreken – zou ik de rechter aanbevelen om gewoon aan te sluiten bij de biedprijs.

‘Wanneer er wel een behoorlijke tijd is verstreken, kan de waarde van de aandelen zijn veranderd. Wat je in de praktijk vaak ziet, is dat er in zo’n situatie aan de rechter wordt gevraagd om een deskundigenrapport op te stellen. In zo’n rapport wordt door een onafhankelijke deskundige uitgezocht of de biedprijs redelijk was of dat dit moet worden bijgesteld.

‘Dat proces is op dit moment erg tijdrovend. Als beide partijen, de aandeelhouders en bedrijf X, op voorhand zelf een rapport op laten stellen door een deskundige, kan het proces veel sneller verlopen. Als deze deskundigen tot dezelfde conclusies komen, heeft de rechter ook geen reden om te twijfelen.’

Dat betekent dus dat beide partijen zelf een deskundige aanstellen om een rapport op te stellen. Kunnen zij wel een onafhankelijk oordeel vellen als ze door partijen worden ingehuurd?

‘De meeste deskundigen staan geregistreerd in het NiRV-register en moeten zich houden aan de wet. In principe moet je ervan uit kunnen gaan dat zij hun werk onafhankelijk en naar beste weten uitvoeren. Dat wil niet zeggen dat twee onafhankelijke deskundigen altijd met dezelfde resultaten komen.

‘Het kan zijn dat zij gebruikmaken van verschillende waarderingsmethoden waardoor zij de waarde van een bedrijf anders inschatten. In dat geval zullen zij de rechter moeten overtuigen dat hun methode in de huidige situatie het beste past. In een juridisch geschil komt het vaak neer op goede argumentatie en degene met de beste argumentatie wint.’

_Advertentie.