Martin kon niet meer lopen door stress: ‘Ik heb signalen gemist’

Ineens kan je niet meer lopen. Je benen lijken in orde en toch lukt het niet meer. Het overkomt de 31-jarige Martin. Promovendus Tim van Dijl vertelt hoe dit kan gebeuren, en wie er risico loopt om zulke klachten te ontwikkelen.

Martin loopt een rondje om het ziekenhuis waar zijn vader is opgenomen, als hij heel vreemd begint te lopen. ‘Mijn benen werkten opeens niet meer mee,’ vertelt hij. Hij belt de volgende dag de huisarts, die hem meteen doorverwijst naar het ziekenhuis. De neuroloog vertelt dat hij last heeft van functioneel neurologische klachten.

Daar heeft Martin nog nooit van gehoord. Tim van Dijl, promovendus aan Tilburg University, is erin gespecialiseerd. De oorzaak van functioneel neurologische klachten is volgens hem onbekend, maar er wordt vanuit gegaan dat het te maken heeft met hoe mensen hun emoties reguleren.

‘Je kunt het voorstellen alsof je hardware het nog wel doet, je neuronen zijn namelijk intact, maar je software werkt niet meer, waardoor je aansturing dus niet meer werkt.’ Functionele neurologische klachten kunnen in verschillende vormen tot uiting komen, bijvoorbeeld door een been wat niet meer werkt zoals bij Martin, maar ook in trillende handen of verlamming.

Ronddwalende baarmoeders

De klachten zijn al een stuk langer bekend. ‘De eerste benoeming ervan is een grappig en triest verhaal tegelijk,’ vertelt Van Dijl. ‘Plato schreef eens dat vrouwen allerlei vreemde lichamelijke klachten hadden door een ronddwalende baarmoeder.’

‘Deze klachten kregen de term hysterie toegeschreven, wat van het Griekse oestroes (baarmoeder) is afgeleid. Hoewel hysterie momenteel een andere betekenis heeft gekregen, betekende het vroeger zoiets als: mensen met lichamelijke klachten die niet verklaard konden worden.’

De oplossing volgens Plato? Vrouwen moesten maar zwanger worden. Het heeft nog een hele tijd geduurd voordat er een andere oorzaak voor functioneel neurologische klachten werd gevonden. Thomas Sydenham, ook wel de Engelse Hippocrates genoemd, stelde in de 17^de eeuw dat hysterie wordt veroorzaakt door een aanval van allerlei emoties.

Weggedrukt trauma

In de 19^de eeuw ging de Franse neuroloog Jean-Martin Charcot zich interesseren in het fenomeen ‘hysterie’. Volgens Charcot had hysterie iets met trauma’s te maken, of met een verstoring van het zenuwstelsel. Eén van zijn leerlingen, de welbekende Sigmund Freud, ging verder met het concept hysterie aan de slag.

Volgens Freud zwerft een weggedrukt trauma als een soort corpus alienum  – een voorwerp dat zich in het lichaam bevindt, maar daar niet thuishoort  – door het lichaam. Freud stelt dat psychische energieën zich naar lichamelijke klachten converteren. Hysterie maakt op dat moment plaats voor conversiestoornis. Deze term werd ook opgenomen in het handboek van de psychiatrie.

De laatste vijftig jaar kwam er kritiek op de theorie van Freud, waardoor de naam is veranderd naar ‘functioneel neurologische symptoomstoornis’. ‘Want onderzoekers weten in elk geval zeker dat de neurologische functie gestoord is,’ legt Van Dijl uit.

Onderzoek door de neuroloog

De stoornis is lange tijd beschouwd als een restcategorie. ‘Als er geen verklaring te vinden was, werd het maar een functioneel neurologische klacht,’ zegt Van Dijl. ‘Dat is inmiddels niet meer zo. Nu worden er testen gedaan bij de neuroloog om vast te stellen of het om functionele klachten gaat.’

Bijvoorbeeld een Hoover-test bij krachtverlies in je been, zoals bij Martin. Een neuroloog houdt de enkels van de patiënt vast en tilt ze een beetje op. De patiënt moet het been dat hij niet meer kan bewegen proberen toch een beetje op te tillen. Daarna moet de patiënt dit herhalen bij het andere been.

De dokter let niet op het been dat moet bewegen, maar op het andere been. Wanneer het ‘niet-werkende been’ tegengas geeft, kan de neuroloog zien dat het toch nog kracht heeft en het waarschijnlijk functioneel neurologische klachten zijn.

Hoewel de klachten vrij veel voorkomen, wordt er relatief weinig onderzoek naar gedaan. ‘Eén op de zes personen bij de neuroloog krijgt een functioneel neurologisch probleem als oorzaak toegewezen, maar als je dan kijkt naar onderzoek op het gebied van Parkinson of hersenbloedingen, heb ik toch de indruk dat het qua onderzoekshoeveelheid wat uit balans is,’ vertelt Van Dijl.

Een speciaal traject

Martin kan beamen dat functioneel neurologische klachten een vreemde eend in de bijt blijven in de gezondheidszorg. ‘De klachten vallen buiten het zorgsysteem,’ vertelt hij. ‘Er moeten heel wat mazen in de wet gevonden worden om een behandeling in het ziekenhuis te krijgen.’

Uiteindelijk heeft het ziekenhuis Martin geholpen door een behandelteam voor hem samen te stellen. Martin kreeg een neuroloog, psychiater, bewegingstherapeut, muziektherapeut én fysiotherapeut. Eigenlijk zou hij lang moeten wachten op deze behandelingen in het ziekenhuis, maar omdat er een stagiaire mee bezig was, kon hij vrij snel terecht.

Van stress naar stoornis

Trauma’s en ernstige stress zijn de meest voorkomende risicofactoren voor de klachten. Studenten kunnen ook veel stress ervaren, maar hoeven zich volgens Van Dijl niet meteen zorgen te maken.

‘Studenten missen een aantal risicofactoren. Ze zijn hoger opgeleid wat een beschermende factor is. Daarnaast zien we dat studenten over het algemeen een veiligere jeugd hebben gehad en minder vaak last hebben gehad van emotionele verwaarlozing,’ vertelt Van Dijl.

Verder geven mensen met functioneel neurologische klachten ook aan dat zij moeite hebben met het praten over gevoelens, ten opzichte van controlegroepen in onderzoek.

Bij Martin zijn stress en trauma duidelijk terug te zien. In 2023 had hij een pittig jaar achter de rug. Hij was nog aan het aansterken van Pfeiffer toen zijn relatie uitging. Een aantal dagen na de relatiebreuk belandde zijn vader in een coma, nadat hij van zijn fiets was gevallen.

‘Achteraf gezien heb ik misschien wel signalen gemist’ zegt hij, ‘maar dat deze heftige gebeurtenissen zo snel op elkaar volgden, is waarschijnlijk de genadeklap geweest’. Van Dijl ziet vaker dat heftige gebeurtenissen voorafgaan aan het ontstaan van de klachten.

Het been doet het weer

Ook een lastige jeugd speelt Martin waarschijnlijk parten. Hoewel zijn ouders geen kwaad in de zin hebben, verloopt de opvoeding van Martin moeizaam. ‘Ik was ongetwijfeld een vervelende puber, maar de vechtscheiding van mijn ouders hielp niet mee. Uiteindelijk heb ik zelfs een tijd in een crisisopvang doorgebracht en moest ik regelmatig verhuizen. Dat gaat je toch niet in de koude kleren zitten.’

De hulp vanuit het ziekenhuis zorgt er uiteindelijk voor dat Martin weer normaal kan lopen, maar de 31-jarige is nog steeds druk bezig met zijn herstel en probeert vooral van dag tot dag te leven. Hij probeert stress te ontwijken, maar dat gaat niet altijd. Zijn stress-systeem is volledig oververhit en ‘vertraging bij de NS kan al voor een enorme terugslag zorgen’ vertelt hij, gelukkig wel met een lach.

_Advertentie.