‘Een noodwet is bedoeld voor noodsituaties,’ zegt hoogleraar staatsrecht Ingrid Leijten over asielcrisis
Het strengste asielbeleid ooit. Die verkiezingsbelofte wil de PVV waarmaken nu ze daadwerkelijk aan de macht is. Met een noodwet wilde de partij het parlement buitenspel zetten. Riskant politiek spel, vindt hoogleraar staatsrecht Ingrid Leijten. ‘Zo schaad je het beeld dat we hebben van de rechtsstaat.’
In politiek Den Haag spelen zich deze weken scenes af uit een film als Pearl Harbor, waarin vliegtuigen recht op elkaar afkoersen. Wie het eerst wegstuurt van een fatale botsing is een lafaard of ‘chicken’. Maar nu gaat het tussen de PVV en de rest van het land. Minister Faber en haar partijleider Geert Wilders spelen niet alleen hoog spel met coalitiegenoot NSC, maar ook met de rest van de coalitie, het parlement én alle adviesraden en deskundigen op het gebied van staatsrecht.
‘Een noodwet is bedoeld voor noodsituaties, waarbij een vitaal belang op het spel staat, bijvoorbeeld als half het land onder water staat of tijdens een oorlog of pandemie,‘ aldus Ingrid Leijten, hoogleraar Nederlands en Europees constitutioneel recht aan Tilburg University. ‘In zulke gevallen is er geen tijd om eerst even een wet te maken en moet het kabinet afwijken van die regels die we nou juist met zijn allen democratisch hebben afgesproken.’
Maar het land verkeert in een acute crisis door het asiel- en migratiebeleid, beweert regeringspartij PVV. Daarom er zijn ‘buitengewone maatregelen’ nodig, die vragen om snel handelen met noodwetgeving. Dat betoogt minister Marjolein Faber (PVV) van Asielbeleid, die wekenlang van geen wijken wist en aanstuurde op een keiharde confrontatie met de beide Kamers.
Gevaarlijke politiek
Een meerderheid van de Eerste Kamer sprak zich vorige week uit tegen de noodwet van Faber. Senator Paul Rosenmöller van GroenLinks-PvdA noemt het argument van Faber en Wilders ‘een buitengewoon riskante en eerlijk gezegd ook gevaarlijke politieke redenering.’
En dan gaat zo’n wet ook nog naar de Raad van State die een advies geeft. ‘Dat is nou juist de rechtsstaat,’ stelt Leijten. ‘Onze rechtsstaat is zo ontworpen dat de macht dus niet alleen bij minister Faber of alleen bij het kabinet Schoof ligt, maar dat ze in meerdere handen is.’
Alternatief
Het lijkt erop dat de PVV alle macht naar zich toe wil trekken. Wat de partij daarmee wil bereiken is niet duidelijk. Met een noodwet kan Faber de Vreemdelingenwet tijdelijk buiten werking stellen, maar ook dan zal het kabinet achteraf verantwoording moeten afleggen. ‘Die noodmaatregelen gaan ergens stranden. Het kabinet zou ze kunnen invoeren, maar ergens in het proces loop je tegen de lamp,’ aldus Leijten.
Zover zal het waarschijnlijk nu niet komen, want de PVV lijkt weg te sturen van een directe confrontatie. De partij onderhandelt over andere asielopties. Er wordt nu gesproken over een spoedwet.
Zo’n spoedwet kan veel sneller in stelling worden gebracht dan een gewone wet, maar gaat wel eerst langs de geëigende adviesorganen en het parlement. Faber is daar niet voor, want de speelruimte die ze heeft om delen van de Vreemdelingenwet buitenspel te zetten worden met een spoedwet een stuk kleiner.
De PVV blijft maximale druk uitoefenen op het asielbeleid, waarbij ze concessies van coalitiegenoten hopen af te dwingen. De ramkoers van Faber legt Wilders’ partij intussen geen windeieren in de peilingen. Voorlopig blijven kiezers achter de harde taal van de partij staan.
Publiek debat
Het is een riskant spel dat de PVV speelt met de constitutionele verhoudingen, ziet Leijten. ‘Ik snap dat mensen soms sneller maatregelen willen zien. Je ziet ook dat jongeren vaker zeggen: doe mij maar die sterke leider die spijkers met koppen slaat. Maar een autocraat die wel even de democratie terzijde schuift? Dat moet je gewoon niet willen,’ zegt de hoogleraar stellig.
‘We hebben verschillende partijen in ons parlement die alle verschillende belangen van groepen mensen in ons land vertegenwoordigen. En het is zo belangrijk dat daar, in het parlement, gediscussieerd wordt,’ benadrukt Leijten. ‘Onze vrijheid bestaat bij de gratie van het publieke debat.’
Schade
Nou kent de PVV in de persoon van Geert Wilders een lange traditie op het gebied van schoppen tegen instituties. Hij noemde de volksvertegenwoordiging al een ‘nep-parlement’ en schold op ‘D66-rechters’ die zijn uitspraken veroordeelden.
Maar welke averij loopt de rechtsstaat op nu zijn partij ook in de regering zit? ‘Ik weet niet wat er gaat gebeuren, maar als je de andere actoren zwart maakt of buitenspel zet, dan schaad je het beeld dat we hebben van de rechtsstaat.’
Of die schade blijvend is, durft Leijten niet te zeggen: ‘Het is koffiedik kijken, maar ik hoop dat het tegengeluid in ons land sterk genoeg is. Dat de tegenkrachten kunnen zorgen voor meer balans, voordat er ‘ongelukken’ gebeuren. En dat mensen gaan inzien dat dit niet de kant is die we op willen.’
Advertentie.
